توضیح مکاتب مهم مربوط به «تئوری شناخت» (51)

کشتی پیرون
اسکپتیسیسم (تردیدگرائی) (2)
پروفسور دکتر مانفرد بور
برگردان شین میم شین

• نکات دهگانه پیرون حاوی ایرادت زیرین در زمینه امکان شناخت است:

نکته اول

• نکته اول پیرون به فرق میان موجودات زنده بلحاظ هوس، درد، سود و زیان مربوط می شود.
• از این نکته نتیجه گرفته می شود که نیات مورد نظر به نتیجه نهائی مورد نظر منتهی نمی شوند و لذا تناقض پدید می آید.
• از این رو ست که باید از داوری شتابزده در باره حقیقت پرهیز کرد.

نکته دوم

• نکته دوم پیرون به فرق میان طبیعت انسان های مختلف مربوط می شود.
• اسکپتیسیست های یونانی طبیعت انسان ها را وابسته به ویژگی ساختار جسمی آنها می دانند.

نکته سوم

• نکته سوم پیرون مبتنی است بر فرق میان ادراک چیزها، بدلیل فرق در طرق شناخت حسی.

نکته چهارم

• نکته چهارم پیرون به وضع و حال و بطور کلی به تعویض احوال انسان ها مربوط می شود که با تندرستی و بیماری، خواب و بیداری، شادی و غم، جوانی و پیری، شجاعت و ترسوئی، فقر و ثروت، کینه و مهر، گرمی و سردی، نفس و تنگی نفس در رابطه است.
• بنابرین، انسان ها بسته به وضع و حال خود، برداشت متفاوتی از چیزهای پیرامون کسب می کنند.
• دیوانگان را نمی توان به داشتن یک حالت غیر طبیعی متهم کرد.
• چرا باید این صفت در مورد آنها بیشتر از خود ما صدق کند.

نکته پنجم

• نکته پنجم پیرون به رسم و روال زندگی، قوانین، اعتقاد بر روایات اسطوره ای، قراردادهای منعقده میان خلق ها و قبول دگماتیکی نظرات مربوط می شود.
• این نکته در برگیرنده نظرات مربوط به زیبائی و زشتی، درستی و نادرستی، خوبی و بدی، خدایان، تولد و مرگ موجودات است.
• چون چیز واحدی بنظریکی عادلانه، بنظر دیگری غیرعادلانه، بنظر یکی خیر، بنظر دیگری شر جلوه می کند، بنابرین، شعار اسکپتیسیست ها عبارت است از پرهیز از داوری شتابزده در باره حقیقت.

نکته ششم

• نکته ششم پیرون به اختلاط و پیوند مربوط می شود.
• بنا بر این نکته، هیچ چیزی در خلوص خود، بصورت درخود و برای خود ظاهر نمی شود.
• بلکه برعکس، هر چیز تحت تأثیر هوا، نور، رطوبت، گرما، سرما، حرکت، تبخیر و غیره قرار دارد.

نکته هفتم

• نکته هفتم پیرون به فواصل و جایگاه ها و مناسبات مکانی چیزها مربوط می شود، اگر آنها در مکان قرار داشته باشند.
• بنا بر این نکته، چیزها می توانند آنسان که در واقع هستند، بنظر انسان ها نرسند:
• بزرگ می تواند کوچک بنظر برسد، مربع می تواند گرد، مسطح می تواند ناهموار، مستقیم می تواند خمیده، بی رنگ می تواند رنگین جلوه کند.
• بنظر اسکپتیسیست ها چون شناخت ما از این چیزها همواره بوسیله مناسبات مکانی و جایگاهی مشروط می شود، پس ماهیت واقعی آنها برای ما پنهان می ماند.

نکته هشتم

• نکته هشتم پیرون به مناسبات کمی و کیفی، به تنوع حالات چیزها در رابطه با گرما و سرما، تندی و کندی، روشنی و تیرگی رنگ آنها و غیره مربوط می شود.

نکته نهم

• نکته نهم پیرون به عمر پدیده ها و یا به غیرعادی بودن و کمیابی آنها مربوط می شود.

نکته دهم

• نکته دهم پیرون مبتنی است بر مقایسه چیزها با یکدیگر.
• مثلا مقایسه چیزهای سبک با چیزهای سنگین، چیزهای قوی با چیزهای ضعیف، چیزهای بزرگ با چیزهای کوچک، چیزهای بالائی با چیزهای پایینی.
• بنظر اسکپتیسیست ها چیزی که در طرف راست تصور می شود، بنا بر طبیعت خود در طرف راست قرار ندارد، بلکه در مقایسه با چیز دیگر که در کنار آن قرار دارد، چنین تصور می شود.
• اگرجای چیز دوم را عوض کنیم، اولی را دیگر در طرف راست نخواهیم یافت.
• (دیوگنس لائرتیوس، فصل نهم، ص 79 ـ 88)

*****

• اسکپتیسیسم یونانی یک آموزش فلسفی ایدئالیستی ـ ذهنی و رلاتیویستی پیگیر و پیشفرم ندانمگرائی (اگنوستیسیسم) است.

• مراجعه کنید به رلاتیویسم (نسبیت گرائی)، اگنوستیسیسم (ندانم گرائی) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

آموزش های اسکپتیسیستی یونانی را
باید در پیوند با روند فروپاشی و سقوط جامعه برده داری جهان باستان در نظر گرفت.
این آموزش ها محصول (انعکاس فکری) این روند تجزیه و تلاشی اند.
ادامه دارد