فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) امکان (۱)

 پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

 

۱

·      امکان به مشخصه سیستم های مادی، به خصیصه عینی موجود آنها اطلاق می شود که بنا بر ساختار و قوانین حرکت و توسعه خود، می توانند حالات متفاوتی بپذیرند و یا خود را در جهات مختلفی توسعه دهند.

 

۲

·      امکان ـ به مثابه خصیصه سیستم های توسعه یابنده ـ بیانگر گرایشات درونی و عینی توسعه است، که به وسیله قوانین حرکت و توسعه این سیستم ها تعیین می شوند و با فراهم آمدن شرایط مناسب می توانند جامه واقعیت به خود پوشند، تحقق یابند.

 

۳

·      از این رو ست که امکان و واقعیت ـ به مثابه دو مقوله دیالک تیک ماتریالیستی ـ در وهله اول انعکاس دو مرحله ضرور و عینی در توسعه چیزها، روندها، سیستم ها و غیره جهان مادی اند.     

 

۴

·      هر مرحله تحقق یافته (یعنی به واقعیت پیوسته ی) توسعه هر سیستم، قبلا به صورت امکان وجود داشته است.

 

۵

·      از این رو می توان امکان را به معنی وجود بالقوه تلقی کرد.

 

۶

·      علاوه بر این، «امکان» را می توان در رابطه با کردوکار انسانی به معنی داشتن توانائی انجام کاری به کار برد و یا از امکان فکری به معنی توانائی تفکر منطقی و خالی از تناقض استفاده کرد.

 

۱

مقوله «امکان» در فلسفه ارسطو

 

۱

·      مقوله «امکان» در تاریخ فلسفه، یکی از مقولات مورد بحث و جدال میان گرایشات مختلف فلسفی بوده است.  

 

۲

·      به قول ارسطو در مکتب پر جر و بحث سقراطیست ها، به ویژه در مکتب دوموتوس کرونوس تفاوتی میان امکان و واقعیت نمی دیدند:

·      به نظر آنان، امکان پذیر فقط هر آن چیزی است که واقعی است و هر چیز غیرواقعی امکان ناپذیر است.

 

۳

·      ارسطو این تئوری را مورد انتقاد قرار می دهد و اعلام می کند که اگر امکان و واقعیت یکسان باشند، هرگونه حرکت و پیدایش از میان برداشته می شود.

 

۴

·      ارسطو میان امکان و واقعیت فرق می گذارد و آن دو را در رابطه با مقوله های ماده و فرم مطرح می سازد.

 

۵

·      به نظر او ماده امکان همه چیز است، هر آنچه که هست و هر آنچه که خواهد بود.

 

۶

·      امکان پذیر نه فقط آن است که واقعیت دارد، بلکه همچنین آن است که هنوز جامه واقعیت نپوشیده است.

 

۷

·      گذار از امکان به واقعیت در حرکت، قوام می یابد.

 

۸

·      مفهوم «انتله شی»، که ماهیتا ایدئالیستی است، برهسته معقول این نظریه ارسطو گرد ابهام می پاشد:

·      در مفهوم «انتله شی» تبدیل امکان موجود در ماده منفعل به واقعیت، تنها با گام نهادن فرم فعال به صحنه، می تواند صورت گیرد و به وسیله یک اصل روحی، هدفی برای آن تعیین شود و کار به پایان رسد.

·      (ارسطو، «متافیزیک»، ۹، ۸، ۱۰۵۰، الف ص ۱۵ ـ ۲۴)

 

·      مراجعه کنید به انتله شی

 

ادامه دارد.