فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) اکسکلوسیون (مستثنی سازی، محروم سازی)

پروفسور دکتر ولفگانگ سگت

برگردان

 شین میم شین 

  

۱

·      اکسکلوسیون  به معنی مستثنی سازی (استثنائیت بخشیدن) است.

 

۲

·      اکسکلوسیون در منطق مدرن عبارت از پیوند حکمی ئی است که تنها زمانی حقیقی است که حداقل یکی از احکام متشکله اش خطا باشد.

 

۳

·      اکسکلوسیون حاصله از احکام p و q

·      p | q را می توان در ماتریس حقیقت زیرین جمعبندی کرد (w: حقیقی و   f: خطا):

 

P	q	p | q
w	w	f
w	f	w
f	w	w
f	f	w

 

 ۴

·      فرمولبندی های مناسب برای اکسکلوسیون عبارتند از:

 

P و q با هم ناسازگارند،

P و q همدیگر را مستثنی می سازند

و

حداکثرش یا P و یا q.

 

۵

·      حرف ربط «یا» را نیز می توان برای اکسکلوسیون به کار برد.

 

مثال:

 

·      «علی یا بچه کارگر است و یا بچه دهقان!»  

 

۶

·      در چنین مواردی اما خطر آن می رود که اکسکلوسیون با «آلترناتیو» و یا «کنتراوالنس»  اشتباه گرفته شود.

 

  آلترناتیو (بدیل) 

عبارت است از انتخاب آزاد، ولی ناگزیر میان دو امکان.

امکان انتخاب میان دو و یا چند چیز.

 

  کنتراوالنس 

در منطق کلاسیک و ریاضیات نشانه ای برای پیوند دو حکم به وسیله حروف ربط «یا... یا ....» و «یا» مستتثنی ساز است. 

مترجم

 

۷

·      اکسکلوسیون امکاناتی را منعکس می کند که تحقق یکی از آنها، تحقق دیگری را مستثنی می سازد، بدون اینکه یکی از آنها اصلا تحقق یابد.

 

۸

·      هنری شفر (۱۸۸۲ ـ ۱۹۶۴) در سال ۱۹۱۳ میلادی کشف کرد که اکسکلوسیون برای تبیین کلیه پیوندهای حکمی دو قسمتی منطق حکمی، به انضمام «نفی» مناسب است.

 

۹

·      از این رو ست که اکسکلوسیون را فونکسیون شفر نیز می نامند.

 

۱۰

·      «نفی»، «کونیونکسیون» و «آلترناتیو» را می توان به کمک اکسکلوسیون تبیین کرد.

 

۱۱

·      ج. نیکو در سال ۱۹۱۷ میلادی، در یکی از آثارش نشان داد که به کمک اکسکلوسیون می توان یک سیستم اصول بدیهی برای منطق حکمی تدوین کرد.

 

۱۲

·      علاوه بر اکسکلوسیون، فونکسیون نیکو را نیز می توان به پیوند حکمی واحد در منطق حکمی محدود ساخت.

 

۱۳

·      این امر اگرچه برای بررسی های تئوریکی معینی مفید واقع می شود، ولی منجر به پیدایش گویش های فوق العاده مبهم می گردد.

 

پایان