شین میم شین
نه اندیشه مادرزاد وجود دارد
و
نه اندیشیدن مادرزادی.
اندیشیدن
را
باید مثل هرعلم،
در روندی دشوار فراگرفت.
شیخ سعدی
(۱۱۸۴ ـ ۱۲۸۳ و
یا ۱۲۹۱)
(دکتر
حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص ۱۱ ـ ۱۵)
۱
اگر جاده ای بایدت مستقیم
ره پارسایان، امید است و بیم
سؤال
سعدی
دیالک تیک بیم و امید
را
به مثابه معیاری سوبژکتیو،
نخست وارد دیالک تیک
الف و خدا می کند،
تا
بعد
بر
دیالک تیک ت و طبقه
حاکمه،
بر
دیالک تیک الف و رعیت،
بر
دیالک تیک ب و بنده دار،
بر
دیالک تیک غ و خواجه،
بر
دیالک تیک ف و پدر
و
بالاخره
بر
دیالک تیک ز و شوهر
تعمیم دهد.
جواب
سعدی
دیالک تیک بیم و امید
را
به مثابه معیاری،
نخست وارد دیالک تیک
انسان و خدا می کند،
تا
بعد
بر
دیالک تیک توده و طبقه حاکمه،
بر
دیالک تیک ارباب و رعیت،
بر
دیالک تیک بنده و بنده دار،
بر
دیالک تیک غلام و خواجه،
بر
دیالک تیک فرزند و پدر
و
بالاخره
بر
دیالک تیک زن و شوهر
تعمیم دهد.
۲
اگر جاده ای بایدت مستقیم
ره پارسایان، امید است و بیم
انسان
در
ایده ئولوژی فئودالی
باید
از سوئی،
از
خدا و
مجازات دنیوی و اخروی اش
بیم و هراس داشته باشد
و
هنجارهای شرعی و الهی را حتی الامکان رعایت کند
و
از
سوی دیگر،
به
عفو عظیم الهی
امید داشته باشد
و
از اعمال ناشایست خود توبه کند
ـ باواسطه و یا بی واسطه ـ
طلب عفو کند
و
بنده سر به زیر و خداپرستی گردد.
۳
توده مولد تحت استثمار و ستم
نیز
باید
از
سوئی
از
بازداشت، زندان، شلاق، شکنجه و اعدام طبقه حاکمه
بنده دار و فئودال
و
بعدها
سرمایه
دار
بیم و وحشت داشته باشد
و
از
سوی دیگر
به
عفو خان و خلیفه و پادشاه و سرمایه دار
امید ببندد
و
دو باره
ـ باواسطه و یا بی واسطه ـ
پیش
ارباب برگردد، عذرخواهی و توبه کند، اسم و آدرس شیاطین را استفراغ کند
و
داوطلبانه یوغ بر گرده گیرد و مشغول کار شود.
۴
که بخشایش آرد بر امیدوار
به امید بخشایش کردگار
معنی تحت اللفظی:
سلاطین
باید
بر توده های رعیت امیدوار ترحم کنند
تا
پروردگار هم بر خود آنان ترحم کند.
سعدی
در
این بیت شعر
هیرارشی (سلسله مراتب) فئودالی ـ
مذهبی
را
تبیین می دارد.
سلاطین فئودالی
در
ایده ئولوژی فئودالی
ظل الله
(سایه خدا)
هستند
و
باید
به نوبه خود
از
خدا
(اصل سلاطین)
ترس داشته باشند.
۵
که بخشایش آرد بر امیدوار
به امید بخشایش کردگار
در این هیرارشی فئودالی
ترفند طبقاتی مضاعفی
گنجانده شده است:
الف
اولا
نوعی چپ نمایی
در
این هیرارشی
گنجانده شده است.
همه آحاد بشر
از سلاطین تا رعایا
بنده خدا
محسوب می شوند.
نتیجه توخالی و انتزاعی حاصل از این
چپ نمایی
برابری قلابی همه اعضای جامعه
است.
ب
ثانیا
با
این ترفند
ظل الله بودن و خداپرست بودن سلاطین
به عنوان عالی ترین فئودال
توجیه فقهی می شود.
۶
که بخشایش آرد بر امیدوار
به امید بخشایش کردگار
سعدی
در این بیت
شعر،
دیالک تیک امید
را
به شکل دیالک تیک
ناامید نکردن زیردست و ناامید نشدن از سوی زبردست،
به شکل دیالک تیک بخشیدن و توبه کردن
و عفو طلبیدن و بخشیده شدن
بسط و تعمیم می دهد،
که
در تحلیل
نهائی،
به معنی دیالک تیک داد و ستد باواسطه است:
گناه بنده ات را می بخشی (داد)، تا گناهت از سوی
خدا بخشیده شود (ستد).
۷
دیالک تیک امید سعدی،
بهترین
وسیله برای استتار حقیقت امر اقتصادی زیر است:
بنده دار و ارباب
حتی
بی اعتنا
به بخشیده شدن گناهش از سوی خدا،
باید
بنده فراری بازگشته و یا بازداشت شده
را
پس از
مجازات شلاق و غیره
ببخشد
و
به مزرعه
بفرستد
و
گرنه باران و سیلی، همان و تلف شدن محصول، همان.
دیالک تیک امید
تنها به
درد عوامفریبی می خورد
و
سعدی
این
حقیقت امر اقتصادی
را
بهتر از همه
می داند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر