جهان و جهان بینی سیاوش کسرائی (9)

  سیاوش کسرائی

(1305 ـ 1374)

 (اصفهان ـ وین)

لیسانس حقوق و علوم سیاسی

کارمند وزارت بهداری

شین میم شین

تلاشی برای تحلیل شعر

دگر به جوخه آتش نمی دهند طعام

ادامه

بند پنجم

بگو، بگو :

« به سفر می رویم بی سر و قلب!»

·        این، نتیجه شکست است:

·        نه قلبی، نه سری و نه سرداری!

·        سیاوش از سفری بی قلب و بی سر و بی سردار، آنهم به قهقرای قعر شب گزارش می دهد.

بند ششم

 

بگو به دوست که دارد اگر سر یاری

خشونتی برساند، به گردش تبری

هوا کم است، هوایی، شکاف روزنه ای

·        مرده ی زنده اکنون پس از شرح اوضاع و احوال، استمداد می طلبد.

·        طلب استمداد از دوستی که می تواند ره خویش گیرد و به دوست نیندیشد.

·        از این رو ست که استمداد فرم شرطی به خود می گیرد:

·        «که دارد اگر سر یاری»

·        یاری اکنون به دو معنی بکار می رود:

1

·        «که دارد اگر سر یاری»، می تواند به معنی وفاداری به امر مشترک، به «پیمان یاری» به قول ابتهاج تفسیر شود.

·        به پافشردن بر ایدئولوژی در قاموس مارکسیست ـ لنینیست ها.

2

·        «که دارد اگر سر یاری»، می تواند اما به معنی مدد رسانی به یار در حال خفقان در تابوت هم تفسیر شود.

·        محتوای استمداد اما از دهشت استبداد، از شدت و حدت اختناق خبر می دهد:

·        دوست باید به ضرب تبری، شکافی در تابوت پدید آورد و راهی به چشمه زلال زندگی بخش هوا باز کند.

·        مبارزه زنده ها به خاطر مرده های زنده ی محبوس در تابوت!

·        شاید منظور شاعر دیالک تیک مبارزه در زندان و مبارزه در خیابان باشد.

بند هفتم

 

رفیق همنفس!

اینک نفس، که بی دم تو

نشاید از بن این سینه، بر شود نفسی

  

·        مرده ی زنده مسافر در تابوت ـ اکنون ـ پیامی به رفیق همنفس دارد.

·        زندگی او تنها به شرط همنفسی یاران تضمین خواهد شد.

·        تنها به شرط خیزش مجدد.

·        به شرط سازماندهی سپاه پراکنده ی کار و آغاز نبردی دیگر.

·        اما تراژدی تلخ سپاه کار در نبود سردار است.

·        در به رایگان باختن سرداران بالقوه و بالفعل است.

·        و این زمان لازم خواهد داشت و دردناک خواهد بود.

بند هشتم

نه مرده ایم، گواه:

این دل تپیده به خشم

نه مانده ایم، نشان:

ناخن شکسته به خون

  

·        این تلاشی برای اثبات زنده بودن خویش، علیرغم اسارت در تابوت و علیرغم سفر به قعر شب، به زجرگاه و زندان و غربت و تنهائی است.

·        سیاوش برای اثبات حیاتمندی، به تپش خشمگین دل اشاره می کند و برای اثبات تداوم رزم، به مبارزه ـ حتی ـ در تابوت، به چنگ زدن بر دیواره تابوت و نهایتا داشتن ناخن شکسته به خون.

·        زنده آنانند که قلبی تپنده دارند و می رزمند.

زندگی بزعم شاعر از گردنه ی دیالک تیک قلب و خشم می گذرد.

بند نهم

بخوان تلاش تن ما، تو از جراحت جان

نهفته جسم نحیف امید در آغوش

به قعر شب سفری می کنیم چون تابوت

·        همنفس باید تلاش تن را در پیوند با جراحات جان دریابد.

·        سیاوش اکنون از دیالک تیک جان و تن سخن می گوید، که بسط و تعمیم دیالک تیک روح و ماده و یا دیالک تیک شعور و وجود است.

·        سخن شاعر از امیدی نحیف، حتی در تابوت، حتی در سفری ـ چه بسا بی برگشت ـ به قهقرای ظلمات قیرگون شب است.

پایان