سیری در کاریکاتوری از دخشید قدرتی پور (3)

کاریکاتوری از کودکان خیابانی  

(کودک کارتن خواب)   

سرچشمه: 

صفحه فیس بوک 

احمد قدرتی پور 

تحلیلی از شین میم شین

·        همانطور که ذکرش گذشت، این کاریکاتورر تجسم دیالک تیک رئال و ایدئال است.

·        تجسم دیالک تیک کودک کارتن خواب و رؤیا و خیال و ایدئال او ست.

·        تجسم دیالک تیک ماده و روح است، وجود و شعور است.

·        چرا و به چه دلیل ما از دیالک تیک رئال و ایدئال سخن می گوییم؟

1

·        اولین دلیل ما در خود کاریکاتور به چشم می خورد:

·        کارتنی که کودک در درون آن خوابیده، بلحاظ کیفی با کارتنی که در عالم خواب می بیند، تفاوت دارد.

·        کارتن ایدئال (خیالی) بمراتب تمیزتر و زیباتر از کارتن رئال (واقعی) است.

2

·        دلیل دوم این است که کودک کارتن خواب در عالم رئال با کودک کارتن خواب در عالم ایدئال، هم بلحاظ مادی و اوبژکتیف  و هم بلحاظ روحی و سوبژکتیف، با کودک ایدئال تفاوت دارد.

·        به عبارت دیگر، هم لباس و ریخت و قیافه کودک ایدئال (رؤیا) و هم وضع و حال روحی و روانی سرشار از آرامش و امنیت و اطمینان آن، با کودک رئال تفاوت دارد.

·        همین ریزه کاری های معنامند نشانگر آن است که هنرمند چه سرمایه فکری و عاطفی عظیمی در این اثر خویش مصرف کرده است.

3

·        اکنون این سؤال پیش می آید که چرا کودک، خواب کارتن تر و تمیزی را می بیند و نه خواب تختخواب تر و تمیزی را.

·        پاسخ این پرسش را نیز فرید در توضیح موجز و مختصر خویش داده اند:

·        «افق دید انسانها ـ فی نفسه ـ نمی تواند فراتر از شرایط عینی زندگی آنها باشد و حداقل خود با یک پا بر زمین داغ واقعییت عینی می چسبد.»

·        منظور فرید بلحاظ فلسفی از چه قرار است؟

4

·        منظور فرید همان است که مارکس در جائی بطنز گفته است:

·        روح و شعور (رؤیا و خواب کودک) در هر حال سایه ماده و وجود را (سایه شرایط واقعی زیست را) بالای سر خود دارد.

·        روح مطلقا جدا از ماده، شعور مطلقا بی اعتنا به وجود، شعور اجتماعی مطلقا مستقل از وجود اجتماعی وجود ندارد.

·        بالای سر شعور ـ همیشه و همه جا ـ وجود حی و حاضر است و مشغول امر و نهی بی امان.

·        تخیل و رؤیای کودک ـ به قول فرید ـ علیرغم رهائی از سیطره قوانین زمینی، «حداقل با یک پایش بر روی زمین داغ واقعییت عینی چسبیده شده است.»

·        به همین دلیل است که کودک نه خواب هتلی و تخت تر و تمیزی، بلکه خواب کارتن تر و تمیزی را می بیند.

·        اگر خود کودک کارتن خواب، همین کاریکاتور را کشیده بود، احتمالا کارتن خواب و رؤیا در این حد ایدئال و کمال نمی بود.

·        فرق آثار ماکسیم گورکی با آثار نویسندگان دیگر از این بابت هم است.

·        گورکی کودک کارتن خوابی بوده که از کارتن خواب خویش کاریکاتور کشیده است.

·        اما منظور فرید از مفهوم «فی نفسه» چیست؟

فرید

«افق و دید انسانها ـ فی نفسه ـ نمی تواند فراتر از شرایط عینی زندگی آنها رفته و حداقل خود با یک پایش بر روی زمین داغ واقعییت عینی چسبیده شده است.»

·        احتمالا منظور ایشان این است که اگر شعور کودک، شعور تجربی خودپو بوده باشد، اگر کودک بطرق مختلف با تخت خواب های دیگر آشنا نشده باشد، خواب و رؤیا و ایدئالش کم و بیش کپیه زندگی رئالش خواهد بود.

·        این اما به چه معنی است؟

5

·        فرید با این مفهوم «فی نفسه» از ضرورت نفوذ آگاهی در میان کارتن خواب ها (توده های مولد و زحمتکش) سخن می گویند.

·        اگر مدل ایدئال زیست در ذهن توده ها تشکیل نشود، کسی نفی دیالک تیکی وضع موجود را به مخیله خود خطور نخواهد داد.

·        بدون آگاهی انقلابی جنبش انقلابی، بدون جنبش انقلابی، انقلابی و شیوه زیست بهتر نوینی میسر نمی شود.

·        برای روشنگری، برای بردن آگاهی به میان توده ها بدیلی وجود ندارد.

·        روشنگری انقلابی باید برغم طعنه ها، فحاشی ها، تحقیرها و توهین ها توسعه، تداوم و تعمیق یابد.

·        حدیث روشنگری حدیث کاروان پیشرفت است و عوعوی غریزی سگ های سرمایه.

6

·        اما خود این کاریکاتور فی نفسه از حقیقت امر خارائین سرسختی پرده برمی دارد:

·        کودک کارتن خواب علیرغم خفت و خواب در زباله ها، با زباله تفاوت و تضاد ماهوی دارد:

·        انسان است و به تسلیحات تفکر و تخیل مسلح!

·        انسان است و رؤیا دارد!

7

·        حتی فراتراز داشتن تفکر و تخیل و رؤیا، امید در دل و ایدئال در سر دارد، ایدئالی که از مرزهای رئال فراتر می رود و آینده بهتری را نوید می دهد.

·        به قول احمد:

·        «انسان زاده ی شرایط عینی جامعه خویش است، شرایطی که باید تغییر یابد تا انسان در شرایط زیستی نوینی، به ارزش ها و معیارهای نوینی دست یابد و پیش شرط اساسی آن آگاهی و خودآگاهی ـ به معنی طبقاتی آن ـ است.»

مادر و فرزند
اثری از رضا اولیا

8

·        افسر در پایان، علاوه بر اثر هنری، خود هنرمند را و نگرانی های او را به توضیح می نشیند:

·        «مادر (هنرمند) مانند همه مادران، فکرش نگران کودکان کارتن خوابی است که در این دنیای از خود بیگانه و به خود شیفته، فراوانند و جز با تلاش بی امان خلق های رسته از بند سامان نمی یابند.»

پایان