خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۴۳)

·

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان

توسط ایمانوئل کانت

فصل هفتم

بخش اول

قسمت ۹

 

  

۱

·     به دلیل موضع ایدئالیستی ـ ترانسندنتال کانت، نیز است که او از سویی تضاد را مسئله اساسی فلسفه قلمداد می کند و بر ضرورت دیالک تیک اشاره می کند.

·     اما از سوی دیگر، تضاد را تضادنما (تضاد ظاهری، هاله ای) و دیالک تیک را «منطق هاله» محسوب می دارد.

۲

·     تفکر کانت اما ژرف تر از آن است که او تضاد را تضادنما و متعاقب آن، دیالک تیک را دیالک تیک نما تلقی کند و بگذرد.

۳

·     شناخت بشری به نظر کانت، هر وقت آن در صدد حل مسئله بی پایانی، بی قید و شرطی و کلیت (توتالیته) برآید، بالضروه (جبرا) درگیر تضاد می گردد و خصلت دیالک تیکی به خود می گیرد.

۴

·     علت این امر در خود خرد است.

۵

·     به محض اینکه خرد، کلیت را (لایتناهی را، بی قید و شرطی را، مطلق را) به مثابه موضوع مورد تفکر قرار می دهد، با «خویشتن خویش در تضاد قرار می گیرد» و «دیالک تیکی» می شود.

۶

·     چنین چیزی اجتناب ناپذیر است.

·     برای اینکه خرد، کلیت را نمی تواند «غیر از این مورد تفکر قرار دهد.

·     غیر از اینکه بنا بر ایده اش همزمان چیزی وجود دارد که به مدد هیچ تجربه ای موجودیت کسب نکرده است.

·     برای اینکه تجربه هرگز مثالی برای وحدت سیستماتیک کامل عرضه نمی دارد.»

·     (کانت، «نقد خرد محض»، ص ۷۰۹)

۷

·     کانت مرور می کند که «ما با دو خرد دیالک تیکی طبیعی و اجتناب ناپذیر محض سر و کار داریم و نه با یک خرد دیالک تیکی محض که در آن، مثلا جاهلی، به سبب نقصان شناخت، آسمان را به ریسمان بافته باشد و یا سوفیستی برای گیج کردن عقلا به طور تصنعی سر هم بندی کرده باشد، بلکه خرد دیالک تیکی ئی که خرد بشری صادقانه وابسته بدان است و حتی اگر ما معمای آن را کشف کنیم، دست از سر خرد برنخواهد داشت و آن را به سرگیجه های لحظه ای خواهد انداخت که همواره باید راه خروجی از مخمصه پیدا کند.»

·     (کانت، «نقد خرد محض»، ص ۳۵۳)

ادامه دارد.