خود آموز خود اندیشی (۱۱۶۷)

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت هشتم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۷ ـ ۸۸)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

دیوان حافظ و سعدی جولانگاه وارونه سازی های رنگارنگ است:

 

حافظ

 دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال

بی تکلف بشنو، دولت درویشان است

معنی تحت اللفظی:

تنها دولتی (سعادتی) که هراسی از زوال ندارد،

دولت گدایان است.

 

در قاموس خواجه (ارباب برده دار) شیراز

بی همه چیزان

سعادتمندتر از توانگرانند.

 

خسروان، قبله حاجات جهانند، ولی

سببش، بندگی حضرت درویشان است

معنی تحت اللفظی:

دلیل قبله عالم بودن سلاطین این است که حضرات بنده گدایانند.

 

خواجه در این بیت غزل

دیالک تیک توده و طبقات حاکمه

را

به صورت دیالک تیک گدا و توانگر بسط و تعمیم می دهد

و

وارونه و پا در هوا می سازد:

یعنی

نقش تعیین کننده را از آن گدایان و دراویش قلمداد می کند.

این کردوکار خواجه، چیزی جز عوامفریبی نیست.

در جامعه ـ تئوری سعدی و حافظ، گدایی فخرانگیز محسوب می شود.

 

بدین طریق

تنها راه غلبه بر ذلت توده ای

گدایی تلقی می شود.

 

ادامه دارد.