سیری در جهان بینی شاملو (28)

تحلیلی از

یدالله سلطان پور

احمد شاملو

به نو کردنِ ماه

بر بام شدم

با عقیق و سبزه و آینه.

داسی سرد بر آسمان گذشت

که پروازِ کبوتر ممنوع است.

صنوبرها به نجوا چیزی گفتند

و گزمگان

ـ به هیاهو ـ

شمشیر در پرندگان نهادند.

ماه

بر نیامد.

پایان

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

نو کردن ماه

به معنی رؤیت هلال ماه است.

نو کردن ماه

حاوی آداب و سنتی است.

مثلا نگریستن به اشیاء و افراد خاص.

شیرین کردن دهان و نگاه کردن به آب و روشنایی.

در شعر زیر

چیزهایی که ضمن نو کردن ماه

در هر کدام از ماه ها

باید به آنها نگریست

نام برده می شوند:

محرم، زر است و صفر، آینه

ربیع نخست، آب و دیگر، غنم

(غنم یعنی گوسفند)

جمادی اول به سیم سفید

(سیم یعنی نفره)

جمادی دوم، کَس محترم

رجب، مصحف و ماه شعبان به گل

(مصحف یعنی قران)

مه روزه، تیغ گهربار خم

(مه روزه یعنی ماه رمضان)  

(تیغ گهربار خم یعنی شمشیر خمیده مزین به گوهر)

به شوال، سبزی و ذیقعده، طفل

به ذیحجه، دیدار نیکو صنم

(دیدار یعنی سیما

صنم یعنی جانان پرستیدنی بت واره)  

احمد شاملو

به نو کردنِ ماه

بر بام شدم

با عقیق و سبزه و آینه.

1

شاعر هم قصد رؤیت هلال ماه را

با آداب و سنت خاص قبیله خود

داشته است.

احمد شاملو

داسی سرد بر آسمان گذشت

1

هلال ماه از دیرباز توسط هنرمندان مثلا حافظ

به داس تشبیه شده است.

2

شاملو در این شعر انتقادی ـ عنقلابی

داس را به مثابه آنتی هلال ماه (ضد هلال ماه)

به خدمت می گیرد

3

داس که یکی از وسایل اساسی تولید کشاورزی است

در این شعر بار معنائی منفی کسب می کند و

داس ماه (هلال ماه)

ایدئالیزه می شود.

4

بدین طریق ناتورالیته تجلیل می شود و سوسیالیته تحقیر.

5

طبیعت به عرش اعلی برده می شود و جامعه به توپ تف و تحقیر و توهین بسته می شود.

6

این بدان می ماند که عرعر خر و چهچه بلبل و زوزه گرگ

تجلیل شود و

سمفونی موتسارت و بتهون و نوای تار علی زاده

تحقیر.

احمد شاملو

داسی سرد بر آسمان گذشت

که پروازِ کبوتر ممنوع است.

1

در آن دوره

کفتر ها به اگزوز هواپیما ها کشیده می شدند و

موجب سقوط هواپیما می گشتند.

2

به همین دلیل کفترپرانی ممنوع اعلام شده بود.

3

شعرای فئودالی، فاشیستی، فوندامنتالیستی کشور عه «هورا» و عا «شورا»

که طرفدار سرسخت کفتر و کفتربازی و کفترپرانی بودند،

به انتقاد از این تصمیم دولت بورژوائی برخاسته بودند و

 ضمنا ممنوع کردن کفترپرانی را متافوریزه می کردند

و به مثابه مبارزه با آزادی 

جا می زدند

 و هارت و پورت می کردند.

4

لامصبا

فراموش می کردند که قدمای خردگرا

 گفته اند:

الشعراء ابله فی الآخرالزمان

احمد شاملو

صنوبرها به نجوا چیزی گفتند

1

منظور شاعر از صنوبرها

ـ قبل از همه ـ

شخص خشیص خودش است

بعد نوبت به شعرای هپیلی هپوی عنگلابی دیگر می رسد

که حسابی انتقاد می کنند.

احمد شاملو

و گزمگان

ـ به هیاهو ـ

شمشیر در پرندگان نهادند.

1

منظور از گزمگان

مأمورین دولت بورژوائی اند

که واکنش نشان می دهند و پوزه بند بر پوزه ی شعرای عنقلابی

می بندند تا به عوض عن چیز دیگری به قلاب صید خر ببندند و هارت و پورت نکنند.

احمد شاملو

ماه بر نیامد.

1

ماه هم که نوچه سنتی دیرین شعرای هپیلی هپو بوده است،

قهر می کند و رخ نشان خری نمی دهد

و شعرای عنقلابی از نو کردن ماه محروم می شوند.

چه فاجعه مهیبی

با پوزش از 

ادبا 

و

 با ادبا

پایان