نیکی (خیر، خوبی) (4)

هنری سن سیمون (1760 ـ 1825 )

مؤسس مکتب فکری اقتصادی ـ اجتماعی علمی موسوم به سن سیمونیسم
پدر جامعه شناسی علمی و سوسیالیسم اوتوپیکی
از مبارزان جنگ استقلال آمریکا (1706 ـ 1783) بر ضد انگلیس
از طرفداران انقلاب کبیر فرانسه (1789)
در سال 1794 کم مانده بود که به گیوتین سپرده شود

پروفسور ولفگانگ پطر ایش هورن
برگردان شین میم شین

I
تئوری خیر و نیکی
در آنتیک (جهان باستان کلاسیک)

• در آنتیک، نظریه مربوط به خیر و نیکی اخلاقی، بمثابه عالی ترین هدف زندگی (هدف زندگی به معنای تصور رایج در آنتیک راجع به سعادتمندی، راجع به زندگی توأم با خوشبختی و خشنودی) مطرح می شود، که در فرم های زیر خودنمائی می کند:

1

اپیکور (341 ـ 271 ق. م)
از فلاسفه یونان باستان
مؤسس مکتب اپیکوریسم

• بمثابه هدونیسم معقول و اندازه نگهدار (اپیکور)

2

• بمثابه بی نیازی کنیکی

3

• بمثابه سجایای مبتنی بر عقل استوئیستی

II
تئوری خیر و نیکی در
فلسفه روشنگری
هوبس، جان لاک، هولباخ و هلوه تیوس

کلود آدرین هلوه تیوس (1715 ـ 1771)

فیلسوف ماتریالیست

• پیشرفت تعیین کننده در اتیک را فلسفه روشنگری در قرن هفدهم و هجدهم میلادی به همراه می آورد:
• فلسفه روشنگری می کوشد تا مسئله خیر و نیکی اخلاقی را بر مبنای انسان که بطور دنیوی و حسگرایانه و لذا غیرتاریخی درنظر گرفته می شود، حل کند.
• (هوبس، جان لاک، هولباخ و هلوه تیوس)

1

• خیر و نیکی اخلاقی اینجا بر بنیان منافع طبیعی افراد منفرد و بر بنیان برقراری پیوند میان منافع طبیعی و منافع عام ازطریق مفید بودن عام تعریف و تعیین می شود.

2

• این اصل سنسوئالیستی (مبتنی بر حسگرایی)، به معنای منافع فردی و یا به معنای اویده مونیسم (خوشبختی گرائی) اجتماعی و یا اوتیلیتاریسم ، در نهایت عبارت از فرمولبندی تئوریکی ـ اخلاقی آلوده به توهمات بیشمار تاریخی مناسبات اجتماعی بورژوائی است و بیانگر حقوق بورژوائی است.

• مراجعه کنید به اویده مونیسم (اوتیلیتاریسم) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

3

• به قول مارکس و انگلس، «رهائی بخشی از نقطه نظر بورژوائی، یعنی رقابت، در قرن هجدهم میلادی تنها شیوه ممکن برای گشودن راه تازه توسعه آزاد به روی افراد بوده است.
• اعلام تئوریکی این شعور منطبق با پراتیک بورژوائی، یعنی شعور استثمار متقابل، بمثابه رابطه عام کلیه افراد نسبت به هم، نیز گامی جسورانه و آشکار به پیش بود، که روشنگری درمقابل بزک سیاسی، پدرسالارانه، مذهبی و بی دردسر استثمار تحت شرایط فئودالی برمی داشت.»
• (مارکس و انگلس 3، 395)

III

تئوری خیر و نیکی
در فلسفه سوسیالیسم اوتوپیکی

اتین گابریل موره لی (1717 ـ 1778)

فیلسوف روشنگری
سوسیالیست اوتوپیکی
آثار:
سوسیالیست های بزرگ
کد طبیعت

• علاوه بر این طرح فلسفی فوق الذکر، خیر و نیکی اخلاقی، تا حدودی، با نتایج عملی و انقلابی پیوند می یابد که تا فراخوان سوسیالیستی ـ اوتوپیکی به باز تشکیل دولت و جامعه بر طبق «طبیعت» انسانی و در نهایت به از بین بردن مالکیت خصوصی بروسایل تولید (موره لی) و باز تعریف اخلاق به معنای سوسیالیستی ـ اوتوپیکی آن (سن سیمون، فوریه) می رسد.

IV
تئوری خیر و نیکی
در فلسفه کانت

ایمانوئل کانت (1724 ـ 1804)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان
اثر او تحت عنوان «انتقاد از عقل محض» نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.
کانت در زمینه های زیر دورنمای فراگیر نوینی به روی فلسفه گشوده است:
اتیک (انتقاد از عقل عملی)
استه تیک (انتقاد از قوه قضاوت)
فلسفه مذهب
فلسفه حقوق
فلسفه تاریخ

• اتیک کانت، با تفاوتگذاری میان خیر و نیکی اخلاقی و مقولات خرد نظری، شناخت ژرفتری را نسبت به ماهیت خیر و نیکی اخلاقی امکان پذیر می سازد.

1

• بنظر کانت، معنی خیر و نیکی اخلاقی عبارت است از رابطه ای ارادی برای اوبژکت قرار دادن چیزی، اگر این رابطه منطبق با قانون اخلاقی باشد.

2

• خیر و نیکی اخلاقی همیشه مشمول و منظور قانون اخلاقی است.

3

• اما بنا بر برداشت خود ویژه کانت از قانون اخلاقی، خیر و نیکی اخلاقی از تحول بورژوائی ـ ترقی خواهانه جهان (که منافع آن در نظریه سنسوئالیستی (حسگرائی) از خیر و نیکی تصریح شده بود)، به عالم نیکخواهی (که بطور اپریوری تعیین شده و جریان واقعی جهان را مورد صرفنظر قرار می دهد) تبعید می شود.

4

• اصول مفید بودن اگوئیستی (خودخواهانه) و یا فداکارانه، بمثابه انعکاس درک انسان انتزاعی و غیرتاریخی و منافع او، در نظریه کانت بصورت ایده ناب بشر و بشریت، نسبت به هدف اراده و خواهش معقول ناب در می آید.

ادامه دارد