تمرین تفکر مفهومی (55)

شین میم شین

سعدی
(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص 47 ـ 48)
اگر بر کناری، به رفتن بکوش
و گر در میان، لبس دشمن بپوش

• اگر دشمن در دیدرس نیست، به راه خود ادامه بده و اگر خود را در خطه دشمن یافتی، لباس دشمن بپوش، تا شناخته نشوی.

• سعدی در این حکم، رهنمود نظامی و رزمی می دهد.
• حیرت انگیز است، ولی واقعیت دارد.
• کسی که جز تحصیل علم کاری نکرده، بسان ژنرالی فنون نظامی و رزمی تدریس می کند، آنهم با چه دقتی!

• سعدی این اطلاعات ارزشمند را به احتمال قوی مدیون دوستان نظامی اش بوده است.
• او بسان سربازی کنجکاو به گنجینه اطلاعات نظامی آنها چنگ زده، ساعات متمادی به خاطرات تلخ و شیرین آنها گوش داده و بحث و تبادل نظر کرده است.
• در بوستان و گلستان بکرات به این مسئله برخورد می کنیم.
• سعدی ضمنا حلقه واسط میان دربار و سرداران نیز بوده است.

• او در این بیت، دیالک تیک وسیله و هدف را بسته به شرایط محیط زیست بسط و تعمیم می دهد:
• در مورد سربازی که دور از خطه دشمن است، دیالک تیک وسیله و هدف را به شکل دیالک تیک رفتن و از مهلکه جان بدر بردن بسط و تعمیم می دهد و برای سربازی که در خطه دشمن گیر کرده، به شکل دیالک تیک استتار (پوشیدن لباس دشمن) و حفظ خویش از گزند.

• سعدی اهل هارت و پورت و خودنمائی و ماجراجوئی نیست.

• او به دیالک تیک وسیله و هدف یقین دارد و در دیالک تیک وسیله و هدف نقش تعیین کننده و اصلی از آن هدف است.
• برای سعدی هدف مهمترین است و وسیله باید متناسب با آن انتخاب شود و راه و روش حرکت و البسه (وسیله)، نه فی نفسه و برای خود، بلکه برای نیل به هدف ارزش دارد.

سعدی
(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص 47 ـ 48)
چو دشمن شکستی بیفکن علم
که بازش نیاید جراحت به هم

• اگر دشمن را شکست دادی، علم بانداز و از خونریزی پرهیز کن، تا خون بیهوده ریخته نشود.
• در قاموس سعدی در دیالک تیک جنگ و پیروزی، جنگ وسیله است و پیروزی، هدف.

• در دیالک تیک وسیله و هدف، نقش تعیین کننده از آن هدف است.
• از این رو ست که سعدی پس از شکست دشمن خواهان «پرچم افکندن» می شود، تا خون بیهوده ریخته نشود.
• هدف ظفر است، نه جنگ، نه خونریزی.

دوراندیشی و هومانیسم فئودالی سعدی در این بیت ستودنی است!
البته باید توجه داشت که استفاده از هر وسیله ای برای پیروزی مجاز نیست!
هدف وسیله را توجیه نمی کند!

پایان