شین میم شینسعدی
(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص 92 ـ 93)
اگر مرد عشقی کم خویش گیر
و گرنه ره عافیت پیش گیر
کم به معنی نوعی خار است که از آن کتیرا می گیرند!
• معنی تحت اللفظی این بیت:
• اگر مرد عشقی «کم» خویش بگیر:
• تن به زجر و درد و رنج و عذاب و خفت و خواری بده!
• و گرنه برو پی زندگی آسوده و بی دردسر!
• سعدی در این بیت، عشق را به سیاق خویش تئوریزه می کند:
1
• عشق بدین طریق در تحمل رنج و خفت و خواری خلاصه می شود!
• عاشق کسی است که کم خویش بگیرد، از خار خویش کتیرا بگیرد، درد و رنج و عذاب و آزار و خفت و خواری را به جان بخرد.
2
• عشق اما وسیله ای است برای وصل!
• می توان گفت که دیالک تیک وسیله و هدف به شکل دیالک تیک عشق و وصل بسط و تعمیم می یابد.
• سعدی و حافظ اما وصل را نفی می کنند و عملا دیالک تیک عشق و وصل را به شکل دیالک تیک واره همه چیز و هیچ تحریف می کنند.
• آن سان که عشق (وسیله) به وسیله و هدف همزمان بدل می شود.
• عشق همه چیز می شود و هدف هیچ!
• وسیله همه چیز می شود و هدف هیچ.
• تخریب دیالک تیک عینی اما نمی تواند در میان توده های مولد و زحمتکش مقبول افتد.
• آنها به تجربه دریافته اند که وسیله نمی تواند و نباید خود هدف باشد.
• اینجا ست که سعدی و بعدها حافظ به عرفان نیاز پیدا می کنند.
• آنها بلحاظ طبقاتی ضد اهل طریق و عرفان هستند، ولی برای اثبات تئوری عشق خود، شناخت افزارهای عرفانی را سوهان می زنند، توسعه می دهند و به خدمت می گیرند.
• در عرفان برای دیالک تیک تره هم خرد نمی کنند.
• در عرفان همه اقطاب همه دیالک تیک ها در هم ذوب می شوند و عملا میان آنها علامت تساوی گذاشته می شود:
• به عنوان مثال، دیالک تیک ماده و روح به چرخش چشم عارف شوریده ای محو و نابود می گردد و بنا بر تعالیم پانته ئیستی، حلاج انا الحق می گوید، ادعای خدائی می کند.
• دار زدن حلاج به جرم پانته ئیسم بهترین وسیله برای محبوبیت بخشیدن به دیالک تیک ستیزی و عملا خردستیزی لگام گسیخته است، به معنی رونق بخشیدن به بازار عرفان است.
• اینکه خصم آشتی ناپذیر عرفان در هیئت خواجه شیراز در مدح حلاج، بیت معروفش را سرهم بندی می کند، به احتمال قوی به فواید ایدئولوژیکی بی بدیل آن واقف است.
• به هیمن دلیل است که سعدی و حافظ نسبت به عرفان موضع دوگانه ای پیشه می کنند:
• گرایشات ضد فئودالی عرفان را می کوبند و تمایلات خردستیز آن را توسعه می دهند، تبلیغ می کنند و به خدمت می گیرند.
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر