فرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (1)

جامعه اولیه
پروفسور هانس شولتسه
برگردان شین میم شین

• جامعه اولیه قدیمی ترین فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی بوده که در کلیه کشورهای جهان، پس ازخروج انسان از جهان جانوران (که ببرکت کار میسر شده) تشکیل می شود.

• مراجعه کنید به فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی، جامعه

• جامعه اولیه بر مالکیت اشتراکی بر وسایل تولید، بر کار مشترک کلیه اعضای جامعه و بر تقسیم مساوی محصولات کار مبتنی بوده است.
• در این جامعه از طبقات و استثمار خبری نبوده است.
• جمعیت همبودهای خانوادگی که روابط شان در آغاز در روابط اقتصادی خلاصه می شد، به طوایف و همبودهای طایفه ای وابسته بوده اند.

• همه اعضای همبودهای خانوادگی و طوایف، بی اعتنا به سن و سال، از حقوق برابر برخوردار بوده اند.

• به قول ولادیمیر ایلیچ لنین، «همبستگی میان مردم و خود جامعه و انضباط و نظم کار بوسیله نیروی عادت، نیروی سنت، اوتوریته و یا احترام به مسن ترین فرد همبود و یا زنان حفظ و تحکیم می شد.
• زنان، در این دوره نه تنها با مردان برابر حقوق بوده اند، بلکه چه بسا، مقام بالاتری داشته اند.»

• و لذا در جامعه اولیه، هنوز دولتی، بمثابه ابزار سرکوب قهرآمیز طبقه ای بوسیله طبقه دیگر، وجود نداشته است.

1
مادرسالاری

• ر مراحل آغازین جامعه اولیه، ازدواج گروهی مرسوم بوده که بعدها جای خود را به ازدواج دو نفره می دهد.
• تا زمانی که اقتصاد خانگی (که تحت نظر زنان اداره می شد) در تقسیم طبیعی کار میان جنسیت ها از نقش مقدم برخوردار بود، ازدواج گروهی رواج داشت، منشاء نسب انسان ها، زنانه بود و حق وراثت مادری.
• این امر به تضمین جایگاه ممتاز زنان در جامعه منجر می شد (دوره مادرسالاری).

2
پدرسالاری

• با توسعه کشاورزی و دامپروری که در دست مردان متمرکز می شوند و در مقایسه با اقتصاد خانگی مقام برتری کسب می کنند و با برقراری نسب مردانه و حق توارث پدری، دوره پدرسالاری آغاز می شود که دوره سیطره مردها ست.

• تاریخ جامعه اولیه به دو دوره بزرگ تقسیم بندی می شود:

I
دوره توحش

• مشخصات دوره توحش به شرح زیر بوده اند:

1

• در دوره توحش انسان ها وسایل کار ابتدائی (چماق، تبر سنگی، کارد سنگی و بعدها تیر و کمان) بکار می برند.

2

• در دوره توحش انسان ها ابزار و آلات و ظروف چوبی تولید می کنند.

3

• در دوره توحش انسان ها آتش را به خدمت می گیرند.

4

• در دوره توحش انسان ها مایحتاج زندگی خود را از انچه که بطور بلاواسطه در طبیعت می یابند، تهیه می کنند.

II
دوره بربریت

• مشخصات دوره بربریت به شرح زیر بوده اند:

1

• در دوره بربریت انسان ها از وسایل کار سنگی به وسایل کار فلزی (مس، برنز، آهن) گذر می کنند.

2

• در دوره بربریت انسانها به تغییر آگاهانه طبیعت بر طبق اهداف خود می پردازند.

3

• در دوره بربریت انسان ها به کشاورزی و دامپروری آغاز می کنند.

• در این دوره ببرکت توسعه نیروهای مولده، تقسیم کار میان رشته های زیر امکان پذیر می گردد:

1

• میان کشاورزی و دامپروری

2

• میان صنعت دستی و کشاورزی

3

• میان تجارت و کشاورزی

4

• میان تجارت و صنعت دستی.

5

• میان کردوکار مادی و کردوکار فکری

• تفکر انسان های جامعه اولیه در آغاز، کاملا بوسیله پراتیک بلاواسطه زندگی شان تعیین می شود که در آن، جهان خارج بدرستی انعکاس می یابد.

• به قول مارکس و انگلس، «طبیعی است که شعور، در آغاز عبارت بود از آگاهی صرف به محیط محسوس پیرامون و به پیوند ساده چیزها و انسان های دیگر با فرد شناسنده.»

• در مرحله بعدی جامعه اولیه، بر بنیان کردوکار حیاتی انسانی، تصورات تخیلی راجع به پیوندهای علی هنوز ناشناخته در طبیعت تشکیل می شوند، که تحت شرایط اجتماعی معین به نگرش های مذهبی توسعه می یابند.

• در این نگرش ها (مثلا توتمیسم، انیمیسم، فیتیشیسم و امثالهم) عجز انسان ها در مقابل طبیعت انعکاس می یابد.

• مراجعه کنید به انیمیسم، فیتیشیسم

• ولذا نخستین فرم جهان بینی، که در جامعه اولیه تشکیل می یابد، آمیزه ای از نظریات ماتریالیستی خودپو راجع به طبیعت و زندگی انسانی و تصورات اسطوره ای بوده است.
• در این نظریات، روابط انسان ها نسبت به محیط زیست شان به شکلی تخیلی ـ توهمی انعکاس می یابد.

• مراجعه کنید به مذهب، جهان بینی، جهانتصویر

• فرم های مختلف شعور اجتماعی، بویژه اخلاق، هنر و مذهب در جامعه اولیه جوانه می زنند، ولی همچنان نامتمایز، درهم تنیده و منسجم به وجود خود ادامه می دهند.

• فرم های معینی از شعور، مثلا شعور سیاسی و قضائی، تنها پس از پیدایش مالکیت خصوصی، طبقات و دولت توسعه می یابند.

• در دامن جامعه اولیه است که به دنبال تقسیم کار و رواج مبادله محصولات تولیدی، مالکیت خصوصی بر وسایل تولید توسعه می یابد و میان همبودهای خانوادگی و خانواده های منفرد نابرابری اقتصادی پدید می آید.

• سپس اشرافیت جنتیل (اشرافیت نجابتی) پا به عرصه می نهد:
• سالخوردگان، سرلشگران، کاهنان دارائی عمومی را از آن خود می کنند و اعضای خانه خراب شده همبود را به نوکر و سرسپرده خود بدل می سازند.

• بدین طریق، اولین فرم تاریخی برده داری (برده داری پدرسالارانه و یا خانگی) در جامعه نجابتی پدرسالار پا به عرصه وجود می نهد، که نخست اسرای جنگی و سپس اعضای همبود نجابتی به غلام و برده بدل می شوند.

• پیش شرط پیدایش برده داری به قول مارکس و انگلس، عبارت بوده از «رشد تولید در کلیه رشته ها (دامپروری، کشاورزی، کار صنعتی خانگی) که امکان تولید فراورده مازاد بر احتیاج فردی را برای نیروی کار انسانی فراهم می آورد» و تصاحب محصول کار دیگران را بطور کلی امکان پذیر می سازد.

تحدید حقوق همبود خانوادگی و توسعه عناصر دولت، با تشکیل اشرافیت نجابتی دست در دست می رود.

پایان