انقلاب 1952 مصر و درس هائی از آن (2)

علی آلنگ
تأثیر انقلاب 1952 بر تحولات 60 ساله خاورمیانه از جمله ایران

2
اخوان المسلمین

• این گروه ابتدا بنام «انجمن امداد حصافیه» در سال ۱۳۲۸ با دو هدف زیر تشکیل شد:

1

• حفظ و گسترش «ارزش‌های اسلامی»

2

• «مقابله با هجوم میسیونرها»

• رهبر و مؤسس آن حسن بنا جوانی‌ مصری و متولد قاهره بود.
• این گروه که بعدها به اخوان المسلمین تغییر نام داد، اعضای آن پیش از انقلاب مصر بیش از یک میلیون نفر تخمین زده می شدند.
• در سال ۱۹۴۸ نخست وزیر مصر محمود النقرشی توسط شخصی‌ که گفته می شد، عضو این گروه بوده، ترور شد.
• متعاقب این حادثه اخوان المسلمین غیر قانونی اعلام شد، اما در تظاهرات مردم مصر شرکت می کرد.

• (علی رضا هوسمی در کتابی تحت عنوان «جنبش‌های اسلامی در قرن بیستم» از جمله می نویسد که آیت الله قمی و حسن بنا در تدوین برخی‌ از اصول و اندیشه‌ های گروه با هم همکاری داشته اند و نوّاب صفوی - از رهبران فداییان اسلام - پیش از ترور حسنعلی‌ منصور ـ نخست وزیر وقت در تهران ـ با حسن بنا در مصر دیدار داشته است.
• وی همچنین می نویسد که آیت الله کاشانی با حسن بنا در سال ۱۹۴۸ و در مراسم حج ملاقاتی داشته است.)

• پس از تغییر نظام و تشکیل ارگان‌ های رهبری انقلاب برخی‌ از چهره‌ های شناخته شده اخوان المسلمین بر سر کسب تعداد بیشتری از کرسی های قدرت با دولت جدید اختلاف نظر پیدا کردند که علنی شدن این اختلافات موجب کم اعتباری این گروه درمیان توده‌های مردم شد.

• گروه افسران آزاد برنامه‌ های اولیه خود را بمنظور ایجاد تغییرات جدید اعلام کرد.
• افسران آزاد بخوبی آگاه بودند که برای غلبه بر بقایای فئودالیسم، آریستوکراسی، آثار زیانبار استعمار و نیل به استقلال سیاسی و اقتصادی، می ‌بایست کشور را هر چه زودتر بسوی صنعتی شدن سوق دهند.

• اما سیر رویداد‌ها نشان داد که بورژوازی ملی‌ علاقه چندانی به موفقیت چنین برنامه‌ هائی‌ ندارد.

• بورژوازی ملی‌ از یکطرف به ادامه سرمایه گذاری ‌های کوتاه مدت در مسکن و کشاورزی علاقه مند بود، یعنی‌ بهره گیری فراوان و فوری و از طرف دیگر تغییر ساختار اقتصادی - اجتماعی مصر را تنها در پیوند با دول سرمایه داری ممکن می‌دانست.

• (این پدیده را ما هم در انقلاب فوریه ۱۹۱۷ روسیه شاهد بودیم و هم پس از پیروزی انتخاباتی ۱۹۹۸ هوگو چاوز در ونزوئلا)

• عدم همگامی بورژوازی ملی‌ اما ناصر را ناامید نساخت.
• او برای انجام ادامه برنامه‌ هایش به توده‌ های مردم رجوع نمود.

• انجام اقدامات دموکراتیک و برنامه‌ های رفاهی‌ برای مردم مصر روز بروز بر اعتبار و اعتماد به وی می افزود.
• قوانین جدید در مورد تأمین امنیت شغلی‌، تقلیل طول مدت کار روزانه به هفت ساعت، بیمه‌ اجتماعی در مقابل صدمات شغلی‌، وضع قانون بیمه‌ درمانی و بسیاری دیگر از از آن جمله بود.

• در جریان چنین اقداماتی، امپریالیسم دستپاچه انگلیس پیشنهاد عضویت در پیمان بغداد را به وی داد.
•
• (اعضای پیمان بغداد کشورهای انگلیس، عراق، ترکیه، پاکستان و ایران بودند که انگلستان در آن تنها "نظارت" داشت.
• این پیمان ادامه سیاست "ایجاد کمربند سبز"، که همان "محاصره اسلامی" مورد نظر انگلیس علیه "نفوذ کمونیسم" بود، در رژیم محمد رضا شاه به عنوان پیمان همکاری‌ های "عمرانی" و منطقه ‌ای هم معرفی‌ می شد.
• شاه عضویت در چنین پیمانی را علیرغم "غیر متعهد" بودن خود برای ایران افتخار می‌دانست!)

• این پیمان که در واقع توسعه نظامی "ناتو" در خاور میانه و محاصره نظامی شوروی در جبهه‌ های جنوب بود، توسط ناصر تقبیح و پیشنهاد مبتنی‌ بر آن هم بروشنی رد شد.

• پیامد‌های چنین امتناعی به شرح زیر بودند:

1

• حمله نظامی اسرائیل (۱۹۵۴) به مواضع نظامی مصر

2

• امتناع دول غربی از فروش اسلحه به دولت انقلابی مصر

• حال دیگر امپریالیسم نیّت‌ های نهایی خود را آشکار کرده بود و رهبر انقلاب مصر نیز گام بگام این حقیقت تاریخی را در می یافت که ادامه انقلاب نه‌ در پیوند با امپریالیسم بلکه بر عکس، در گرو گسست با آن و تکیه بر توده‌ها و آرمان‌های آنها امکان پذیر است.

• موقعیت دولت انقلابی مصر با انجام تقسیم اراضی‌ که در پی‌ آن بیش از ۴۰۰.۰۰۰ دهقان بی‌ زمین صاحب زمین شدند و نیز ازدیاد در آمد سالانه کشتکاران به دو برابر و هم چنین تدوین قانون "سقف ۸۴ هکتاری" مالکیت بر زمین، ضربات هولناکی را بر فئودالیسم مصر و ارکان ضد انقلاب وارد ساخت.

• (اصلاحات ارضی مصر طی دو دوره، در ایران مورد تقلید قرار گرفت:

1

• نخست اصلاحات و عقب نشینی نیم بند شاه در دهه ۱۳۴۰ شمسی‌

2

• سپس تشکیل "هیأت هفت نفره واگذاری زمین” که انجام بند‌های "ج" و " دال" آن در سد "آیت الله مشکینی" تا مدت زیادی متوقف بود.

• این اصلاحات را کاسه لیسان حکومت پهلوی "پیوند شاه و ملت" می نامیدند.
• همان سخنی که این روزها نامش "بیعت با رهبری" است، که به "ورزش" روزانه چاپلوسان دربار خامنه ‌ای تبدیل شده است.

• تلاش دولت در بخش‌های دیگر علی‌ الخصوص تأمین الکتریسیته و نیز در صنایع پارچه بافی‌ و ریسندگی با اقبال زیادی مواجه شد.
• اما پروژه‌ های بسیار با اهمیت دیگر چون توسعه صنعت آهن و فولاد در منطقه "هلوان" به سختی و با حرکتی بسیار کند پیش می‌رفتند.
• پس از بسته شدن بازار‌های غربی بر روی ناصر، "شورای فرماندهی انقلاب" تصمیم گرفت که برای تهیه اسلحه نخست به کشور چکسلواکی و سپس به اتحاد شوروی روی آورد.

• این اقدام مصر در آن زمان به مثابه قطع ارتباط‌ های سابق با دول امپریالیستی و بعضا اعلام "موضع دشمنی با غرب" و اسرائیل تلقی‌ می شد.

• اما انقلاب هنوز هم به راه خود ادامه می داد.

• در حد فاصل سا ل‌های ۵۷- ۱۹۵۵ دولت تمامی بانک‌ های خارجی‌ و شرکت‌ های بیمه‌ را ملی‌ اعلام کرد.
• و دولت انقلاب قانون "حداقل ۵۱ درصد مالکیت دولت" بر "شرکت های بزرگ" را به تصویب رسانید.
• اما متاسفانه هنوز هم برنامه ‌ای متمرکز و روشن برای صنعتی کردن کشور به چشم نمی خورد.

• (در نتیجه انجام اقدامات انقلابی از این قبیل روند "عادی" و حیات روزانه سرمایه داری دچار تغییرات جدی شده بود.
• اما ساختار، مناسبات و روابط تولیدی همچنان زخم خورده و در چار چوب نظام سرمایه داری باقی‌ مانده بود.
• همان پدیده‌ ای که کمابیش در ابتدای انقلاب ۵۷ در ایران هم شاهد بوده ایم.
• با این توضیح که سرمایه داری ایران موقعیت خود را بسرعت در بخش تجاری مستحکم کرد.)

ادامه دارد