پروفسور دکتر
ولفگانگ ایشهورن
اریش هان
مانفرد پوشمن
روبرت شولتس
هورست تاوبرت
و
دهها تن دیگر
(۱۹۶۹)
برگردان
شین میم شین
۱
·
برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی، عنوان عامی برای تهیه و
تدوین برنامه ها ست.
۲
·
برنامه ریزی در پژوهش سوسیولوژیکی حاوی تعیین و تدوین کلیه
مراحل و پله های روند کلی پژوهش است.
۳
·
برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی در برگیرنده برنامه ریزی
محاسبه ای ـ فنی و آماری مقاصد پژوهشی بر طبق الزامات محتوایی ـ تئوریکی برنامه
پژوهشی است.
۴
·
برای برنامه ریزی باید به تعیین دقیق جنبه های تئوریکی،
متدئولوژیکی و متدیکی (اسلوبی) پژوهش مبادرت ورزید.
۵
·
برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی مستلزم تأملات تئوریکی،
متدئولوژیکی، متدیکی و ارگانیزاتوریکی (تأملات مبتنی بر سازماندهی) است.
۶
·
برنامه ریزی باید حاوی آماجگزاری تئوریکی و پراتیکی (نظری و
عملی) واضح بررسی مربوطه باشد.
۷
·
برنامه پژوهشی که در نتیجه نهایی برنامه ریزی است، تعیین
کننده طریق دقیق تجزیه و تحلیل (آنالیز) تئوریکی و امپزیکی (نظری و تجربی)
است.
۸
·
برنامه ریزی پژوهشی حاوی ساختار درونی هر کدام از مراحل و پله های
پژوهش است.
۹
·
برنامه ریزی پژوهشی حاوی مختصات محتوایی و روابط متقابل هر
کدام از مراحل و پله های پژوهش است.
۱۰
·
برنامه ریزی پژوهشی
حاوی توالی زمانی هر کدام از مراحل و پله های پژوهش است.
۱۱
·
کیفیت هر برنامه
ریزی، قاعدتا تعیین کننده مؤثریت هر پژوهشی است.
۱۲
·
مراحل اصلی هر روند پژوهش سوسیولوژیکی به شرح زیرند:
الف
·
تدارک
ب
·
بررسی اصلی
پ
·
تهیه مواد امپیریکی (تجربی)
ت
·
ارزیابی
۱۳
·
در هر برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی منفرد باید وظایف زیر
حل شوند و در جریان کلی هر روند پژوهشی در پیوند محتوایی و زمانی آورده شود:
۱
·
تعیین موضوع پژوهش
۲
·
تعیین طرح پژوهش
۳
·
تعیین آماج پژوهش
الف
۱
·
تعیین موضوع پژوهش یکی از پیچیده ترین وظایف بررسی سوسیولوژیکی
است.
۲
·
فرمولبندی علمی دقیق هر موضوع پژوهش سوسیولوژیکی و اثبات
علمی آن پیش شرط جنبه ها و جوانب زیرند:
الف
·
پیش شرط بررسی معارف تئوریکی موجود در حوزه مربوطه اند.
ب
·
پیش شرط نتیجه گیری های مربوطه اند.
پ
·
پیش شرط قوانین و مقررات موجودند.
ت
·
پیش شرط شناخت نسبتا همه جانبه شرایط عملی مربوطه اند.
ث
·
پیش شرط شناخت نسبتا همه جانبه مسائل و شرایط خاص مربوطه
اند.
ج
·
پیش شرط شناخت نسبتا همه جانبه تغییراتی اند که به لحاظ
پرسپکتیوی (دورنمایی) پیش بینی شده اند.
۳
·
موضوع پژوهش باید پرسش گزاری ها (طرح سؤالات) و مسئله گزاری
های (تعیین مسائل) بنیادی و آماجگرایانه باشد که جریان کلی محتوایی و زمانی هر
پژوهش سوسیولوژیکی دارا ست.
۴
·
در پیوند با تعیین موضوع، جنبه های زیر پدید می آیند:
الف
·
طرح جریان تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی
ب
·
استدلال و اثبات تئوریکی ـ متدئولوژیکی جریان تجزیه و تحلیل
سوسیولوژیکی
پ
·
آماجگزاری بنیادی جریان تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی
۵
·
در آماجگزای جریان تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی، جنبه های زیر
تعیین می شوند:
الف
·
پژوهش برای رسیدن به چه چیزی است؟
ب
·
چه نتایجی از پژوهش انتظار می روند؟
۶
·
آماجگزای جریان تجزیه و تحلیل سوسیولوژیکی باید حاوی جنبه
های زیر باشد:
الف
·
بررسی سوسیولوژیکی در صدد فراهم آوردن پایه علمی برای
کدامین سطح رهبری (مثلا برای رهبری جامعه و یا برای رهبری عرصه جامعتی معین) است؟
ب
·
اینکه آیا نتیجه بررسی، برای تهیه مدلی جهت نشان دادن جریان روند جامعتی معین است؟
پ
·
و یا نتیجه بررسی، برای تصمیمیگری جهت انجام اقدام منفردی
است؟
ت
·
احکام تئوریکی حاصله حاوی کدامین درجه عامیت و کدامین دامنه
ای باید باشند؟
ب
تدوین فرضیه ها
۱
·
تدوین فرضیه ها در کل روند برنامه ریزی پژوهش سوسیولوژیکی نقش
مهمی به عهده دارد.
۲
·
از آنجا که فرضیه ها حاوی تصورات تئوریکی معین راجع به
پیوندها و قانونمندی های ممکنه برای روند های اجتماعی ئی اند که تجزیه و تحلیل می
شوند، به بررسی، سمت و سو و سمتگیری مشخص می بخشند.
۳
·
فرضیه ها نقطه آغازینی (آغازگاهی) و تا درجه زیادی شاقولی
برای تعیین جنبه های زیر پژوهش اند:
الف
·
برای عرصه های
پژوهش
ب
·
برای اوبژکت های (موضوعات) پژوهش
پ
·
برای متدیک پژوهش
·
مراجعه کنید به متدیک
۴
·
فرضیه ها کردوکار پژوهشی را از همان آغاز کار به امتحان (به
محک زدن، کنترل) مؤثریت آن وامی دارند.
۵
·
فرضیه ها از خروج تجزیه و تحلیل از عرصه اصلی پژوهش و افتادن
به عرصه های فرعی ممانعت به عمل می آورند.
۶
·
بررسی سوسیولوژیکی در خدمت امتحان فرضیه ها ست.
۷
·
این امر عملا با طرح و اثبات فرضیه ها شروع می شود و در
کلیه پله های پژوهش پیگیرانه ادامه می یابد.
۸
·
با شروع از فرضیه ها (بر مبنای فرضیه ها) برای مسائل برنامه
راه حل کشف می شود.
۹
·
مسائل برنامه، حاوی مسائل خاصی اند که تجزیه و تحلیل
امپیریکی (تجربی) باید برای آنها راه حل عرضه دارد تا بدین طریق شرایط لازم برای آزمون
و امتحان فرضیه ها فراهم آیند.
۱۰
·
مسائل برنامه اما با مسائلی که در جریان گردآوری تجربی مواد
مورد استفاده قرار می گیرند، یکسان نیستند.
پ
تشخیص و تعیین عرصه ها
و اوبژکت های پژوهش
۱
·
انتخاب عرصه ها و اوبژکت های (موضوعات) پژوهش به عوامل زیر وابسته است:
الف
·
در وهله اول وابسته است به موضوع پژوهش
ب
·
وابسته است به آماجگزاری پژوهش
پ
·
وابسته است به فرضه هایی که مورد آزمون و آزمایش قرار می
گیرند.
۲
·
انتخاب عرصه ها و اوبژکت های (موضوعات) پژوهش باید به طرق
زیر صورت گیرد:
الف
·
باید چنان صورت گیرد که تجزیه و تحلیل علمی روند جامعتی
مورد نظر به طرزی فراگیر، عمیق و همه جانبه امکان پذیر گردد.
ب
·
باید چنان صورت گیرد که رپرزنتاتیویته (مشعریت، نمایندگیت)
مطلوب بررسی تشکیل شود.
پ
·
باید چنان صورت گیرد که نمونه واریت (تیپیک بودن) در واقعیت
اجتماعی شناخته شود.
۳
·
این به هیچ وجه مانع استفاده از بررسی های منفرد و یا بررسی
جزئیات در چارچوب پژوهش فراگیر نمی شود.
۴
·
اما اگر به طرز نامجازی، مثال های منفرد به سطوح و عرصه های
عالی تر تعمیم داده شوند، خطر آن خواهد رفت که نتایج حاصله نه رپرزنتاتیو (مشعر،
نماینده) باشند و نه نمونه وار.
۵
·
در این صورت، نتیجه گیری های تئوریکی و پراتیکی (نظری و عملی) می توانند غلط
باشند و با قانونمندی های عمیقا مؤثر توسعه، نامنطبق باشند.
ت
تعیین متد های پژوهش
۱
·
متد های هر پژوهش را باید در وابستگی به اقدامات فوق الذکر
تعیین کرد.
۲
·
انتخاب متد های پژوهش برای در نظر گرفتن کلیه پدیده ها و
فاکت هایی که برای تجزیه و تحلیل روند معینی لازمند، الزامی است.
۳
·
با توجه به ایندیکاتورها، یعنی با توجه به پدیده ها و
فاکتورهایی که تجزیه و تحلیل شان راه حلی برای مسائل مطروحه عرضه می دارد، مسائل
برنامه به مسائل منفرد بیشمار تبدیل می شوند.
·
مسائل منفرد بیشماری که مجموعه آنها امکان در نظر گرفتن داتاهای
ضرور را پدید می آورد.
۴
·
با تعیین متد های منفرد پژوهش و استانداردهای مستعمل می
توان کلیه داتاهای اوبژکتیو و سوبژکتیو لازم را در مد نظر قرار داد.
۵
·
این اصل، بالضروره از خصلت ضرور پژوهش سوسیولوژیکی حاصل می
آید.
۶
·
در تعیین متد های پژوهش باید توالی زمانی آنها را در نظر
گرفت.
۷
·
در نظر گرفتن توالی زمانی متد های پژوهش به دلایل زیر است:
الف
·
اولا به این دلیل است که روند های مورد نظر باید به طرز
دینامیکی (پویا) مورد بررسی قرار گیرند.
ب
·
ثانیا به این دلیل است که نتایج تجزیه و تحلیل های جزئی مختلف
باید قابل مقایسه با یکدیگر باشند.
پ
·
ثالثا به این دلیل است که نتایج تجزیه و تحلیل جزئی مختلف
(بخش های مختلف) باید یکدیگر را مبنا قرار داده باشند.
ت
·
رابعا به این دلیل است که نتایج تجزیه و تحلیل جزئی مختلف
باید تحت کنترل (آزمون و آزمایش) قرار داشته باشند.
۸
·
از این رو، توالی زمانی متدهای مختلف مستعمل پژوهش باید بر
طبق نکات زیر تعیین شود:
الف
·
بر طبق موضوع پژوهش
ب
·
بر طبق آماج پژوهش
پ
·
بر طبق فرضیه های
پژوهش
۹
·
به همین دلیل، برنامه ریزی، دربرگیرنده نتایج نهایی با توجه
به نکات زیر است:
الف
·
با توجه به بررسی های امپیریکی (تجربی) است.
ب
·
با توجه به پلان بندی زمان است.
پ
·
با توجه به نیروهای لازمه است که باید به خدمت گرفته شوند.
ت
·
با توجه به استفاده از فن محاسبه و غیره است.
ث
تدوین برنامه ارزیابی
۱
·
تدوین برنامه ارزیابی تأثیر تعیین کننده و اکتیو (تأثیر
فعال مبتنی بر آگاهی) بر جریان کلی بررسی و مؤثریت آن می گذارد.
·
اگر در مرحله برنامه ریزی آن صورت گیرد.
· یعنی اگر قبل از بررسی
اصلی صورت گیرد.
۲
· تدوین برنامه ارزیابی در
این مورد، ما را قبل از بررسی اصلی به آزمون (محک زدن) کلیه متدها و اقدامات
پژوهشی در نظر گرفته شده وامی دارد.
۳
· تدوین برنامه ارزیابی،
کلکتیو پژوهشی (جمع پژوهشگران) را پیشاپیش به اقدامات زیر برمی انگیزد:
الف
· به اندیشیدن به اینکه پس
از تحصیل نتایج، صدور چه احکامی امکان پذیر خواهد گشت.
ب
· به اندیشیدن به این مسئله
که آیا نتایج نهایی، به طور مته متیکی ـ ایستاتیستیکی (ریاضی ـ آماری) قابل آزمون
و قابل اثبات خواهند بود و یا نه.
پ
· به اندیشیدن به این مسئله
که آیا تأثیرات متقابل و پیوندهای ضرور و ممکنه در نظر گرفته شده اند و یا نه.
۴
· پیش اندیشی ئی از این
گونه، که قبل از همه متکی بر کاربست روش مته متیکی و ایستاتیستیکی و مفاهیم دقیق
است، بر حلاجی و تدوین هر کدام از استانداردهای برجسته و مهم تأثیر مثبت می گذارد.
۵
·
مسائل زیر در این زمینه به مثابه قاعده کلی اند:
الف
· اگر به پرسش معینی که خود
پیشاپیش مطرح کرده ام، پاسخ معینی دریافت
کنم، چه خواهم دانست؟
ب
· پاسخ حاصله بیانگر چه چیزی
خواهد بود؟
پ
· آیا پاسخ حاصله کمکی برای
نفوذ عمیقتر در روندی که تحت بررسی است، خواهد بود؟
ت
· و یا پاسخ حاصله از اهمیت
ناچیزی برخوردار خواهد بود؟
ث
· پیش اندیشی امکانات پاسخی
ممکنه مختلف، نشاندهنده آن خواهد بود که کدامین اظهارات و چه تعدادی از اظهارات
برای شناخت پیوندها، گرایشات و قواعد لازمند
ج
· این فاکتوری برای مؤثریت
عالی تر نتایج بررسی است.
ج
تدوین پلان (نقشه، برنامه) تضمین
ارگانیزاتوریکی (تضمین مبتنی بر سازماندهی) پژوهش
۱
· پلان بندی اقدامات
ارگانیزاتوریکی جهت انجام وظایفی که با توجه به محتوا تعیین شده اند، بخشی از
برنامه ریزی هر پژوهش سوسیولوژیکی است.
۲
· رهنمایی های لازم که بنا
بر آنها هر کدام از وظایف تعیین شده قابل انجام و اجرا هستند، از همین تدوین پلان
بندی ارگانیزاتوریکی نتیجه گرفته می شوند.
۳
·
در این زمینه باید فاکتورهای زیر در نظر گرفته شوند.
· فاکتورهایی که بر مجموعه
جریان روند پژوهش تأثیر تعیین کننده ای دارند:
الف
۱
· تعداد قوای موجود برای
تدارک، انجام و اجرای بررسی ها
۲
· تخصص قوای موجود برای
تدارک، انجام و اجرای بررسی ها
۳
· متخصص سازی قوای موجود
برای تدارک، انجام و اجرای بررسی ها
۴
·
در این زمینه به ویژه استفاده از قوای پژوهشی از عرصه های
بررسی ئی کارآیی از خود نشان داده که تحت شرایط رهنمایی و تدریس دقیق و جزء به جز
تربیت شده اند.
۵
· این قوای پژوهشی می توانند
نه تنها برای انجام کردوکارهای تکنیکی ـ ارگانیزاتوریکی، بلکه ضمنا برای انجام
مصاحبه ها، تجزیه و تحلیل اسناد و غیره به خدمت گرفته شوند.
۶
· مهمترین شروط در این زمینه عبارت است از تعیین مشخص وظایف و
برجسته سازی های استانداردی روشن و واضح با رهنمایی های حلاجی و تدوین درخور
ب
جریان زمانی روند کلی پژوهش
· پلان بندی زمانی روند کلی
پژوهش و مراحل منفرد آن، بر مبنای مدت زمانی است که پژوهش به طور کلی در اختیار
دارد.
· پلان بندی جزء به جزء روند
کلی پژوهش باید فاکتورهای (نکات) زیر را در مد نظر داشته باشد:
۱
·
عرصه های پژوهش را
·
مثلا
·
تعداد کارخانجاتی را که در پژوهش مطرح می شوند.
· محل کارخانجات مطروحه را.
۲
· اوبژکت های پژوهش را
۳
· قبل از همه اندازه گروه
های انسانی مطرح شده در پژوهش را
۴
· تعداد قوا و تخصص آنها را
که در پژوهش مطرح اند و در نظر داشتن ضمنی رهنمایی و آموزش و پرورش آنها برای
انجام وظایف لازمه را.
۵
· الزامات مادی و فکری برای
هر کدام از متدهای پژوهش را
۶
·
به انضمام نوع و تعداد برجسته سازی های استاندارد را
·
(برجسته سازی به گردآوری و حلاجی داتاهای لازم مثلا در عرصه
نظر پژوهی، انتخاب پژوهی و بازار پژوهی اطلاق می شود. مترجم)
۷
·
توالی محتوایی ضرور هر کدام از برجسته سازی ها را
۸
· معارف (شناخت های) مربوط
به امکانات گزینش متدهای لازم در هر کدام از عرصه های بررسی را.
۹
· دامنه کارمادی و فکری برای
جامه عمل پوشاندن به متدهای گزینشی می تواند خیلی بزرگ باشد، اگر اسناد و مدارک
لازم در عرصه های بررسی، موجود نباشند و لذا نخست باید تهیه و تکمیل شوند.
۱۰
· قوای موجود برای تدارک
مواد امپیریکی بر طبق پلان تدارک را.
۱۱
· وسایل و اسباب محاسبه ای ـ
فنی موجود و جریان زمانی روند کلی پژوهش را
۱۲
· زمان پیش بینی شده لازم برای
حلاجی تئوریکی مجموعه مواد پژوهشی را
۱۳
· در نتیجه تهیه بیلان زمانی
می توان جزئیات جریان زمانی بررسی را در شبکه پلان تعیین کرد.
۱۴
· شبکه پلان شالوده ای برای
تعیین اینکه در چه مقطع زمانی چه نتایج جزئی باید تهیه شده باشند و نخستین نتایج
نهایی برای تئوری و پراتیک می توانند عرضه شوند، پدید می آورد
پ
تدارک و انجام و اجرای بررسی
امپیریکی در عرصه های بررسی
۱
· برای گردآوری مواد
امپیریکی (تجربی) باید رهنمودها و رهنمایی های واحد (یکپارچه) و واضح وجود داشته
باشند.
۲
· قاعدتا قبل از همه، وحدت
(یکپارچگی) در استفاده از روش های گزینش و برجسته سازی (گرداوری و حلاجی داتای
لازم) تأثیر شدیدی بر قابلیت استفاده از زیربرجسته سازی ها (گردآوری و حلاجی داتاهای
سطح پایین تر لازم) بر آنالیز کلی دارد.
۳
· این هم در مورد انجام و
اجرای مثلا برجسته سازی های معین، اعتبار دارد و هم در موارد زیر:
الف
·
در مورد داد و ستد (توزیع و گرد آوری) پرسشنامه ها
ب
·
در مورد داد و ستد مصاحبه ها
پ
·
در مورد داد و ستد هماندیشی های گروهی و غیره
۴
·
و هم در مورد تهیه و تربیت اشخاص لازم برای بررسی
۵
·
و هم در مورد تهیه و تربیت نیروهای کمکی
ت
تدارک اسناد امپیریکی و حلاجی و
ارزیابی آنها
۱
·
در مطابقت با برنامه ارزیابی و قوای موجود و وسایل محاسبه
ای ـ فنی، تدارک مواد تهیه شده بنا بر پلان به لحاظ محتوایی و زمانی تعیین شده،
صورت می گیرد.
۲
·
مستلزم آن عبارت است از تخمین حتی الامکان دقیق مدت زمان
احتمالی کار لازم و زمان لازم برای هر روند منفرد کار و در مطابقت با آن، به
کارگماری دقت مند و راسیونال (معقول) قوای موجود.
۳
·
برای تدارک مواد امپیریکی (تجربی) باید قبل از همه به
اقدامات زیر دست زد:
الف
۱
·
تدارک اسناد و مدارک برای حلاجی الکترونیکی داتاها (EDV)
۲
·
این بخش از کار را (مثلا انتقال بر کارت های سوراخدار را)
قاعدتا مرکز محاسبه به عهده می گیرد.
ب
·
شمارش، گروه بندی و کشف روابط متقابل داتاهای امپریکی به
مدد حلاجی الکترونیکی داتاها (EDV) بر طبق برنامه عرضه شده.
پ
۱
·
نمودارسازی پیوندهای ایستاتیستیکی (آماری) در تصاویر
گرافیکی
۲
·
تدارک مواد امپیریکی به مدد حلاجی الکترونیکی داتاها (EDV) فقط در بررسی های فراگیرو پیچیده به صورت راسیونل صورت می
گیرد
·
(ما با دیالک تیک مانوئل و راسیونل (یدی و الکترونیکی) سر و
کار داریم. مترجم)
۳
·
تدارک مانوئل (یدی، دستی) مثلا به صورت کارت های خرچنگی و
یا به صورت روش خط تیره نیز عمدتا از مراحل یاد شده می گذرد.
ت
استنتاج و استعمال تئوریکی نتایج
پژوهش
۱
·
این بخش برنامه در برگیرنده استنتاج تئوریکی از نتایج به
دست آمده برای تئوری و پراتیک است.
۲
·
استنتاج تئوریکی حاوی عوامل زیر است:
الف
·
حاوی آزمون (به محک زدن، امتحان) نهایی فرضیه ها ست.
ب
·
حاوی توضیح معارف جدید حاصله راجع به پیوندهای معین است.
پ
·
حاوی گرایشات و قانونمندی ها و طرز تأثیر و شرایط آنها ست.
ت
·
حاوی توضیح مدل ها و قواعد برای تشکیل آگاهانه روندهای معین
است.
ث
·
حاوی پیدا کردن مسائل تئوریکی جدید است.
ج
·
استنتاج و استعمال تئوریکی نتایج پژوهش، کردوکار علمی فراگیری
را نمودار می سازد که مستلزم کار مشترک (همبودین) سوسیالیستی، هم میان جامعه
شناسان، هم میان نمایندگان رشته های علمی دیگر و هم پراتیک است.
ح
·
همراه با تدارک هر بررسی سوسیولوژیکی، بخش اصلی مدت زمان
لازم برای پژوهش، صرف ارزیابی می شود.
خ
·
در این بخش برنامه باید تعیین شود که کدام نتایج پژوهش و
کدام گزارش ها راجع به پژوهش در چه مدت زمانی باید عرضه شوند و کی و چگونه باید به
ارگان های مسئول داده شوند.
چ
·
ضمنا باید نوع و زمان انتشار نتایج پژوهش تعیین شوند.
ث
پلان بندی رئال امکانات مالی
·
برای جریان مطمئن هر بررسی سوسیولوژیکی، ضمنا پلان بندی
رئال امکانات مالی برای هر کدام از مراحل روند پژوهش نقش مهمی بازی می کند.
۱
·
پلان بندی زمانی و ارگانیزاتوریکی هر پژوهش سوسیولوژیکی در
چارچوب برنامه ریزی اش، قاعدتا زمانی صورت می گیرد که پلان بندی محتوایی به سطح
پیشرفته ای می رسد و به عبارت دیگر پایان معینی کسب می کند.
۲
·
این اما بدان معنی نیست که تضمین ارگانیزاتوریکی بررسی به
نوبه خود بر پلان بندی محتوایی تأثیر متقابل نمی گذارد.
۳
·
مثلا تعداد مصاحبه ممکنه در هر بررسی، محدود به تعداد
مصاحبه گر است.
·
مصاحبه گرانی که بدون وارد آوردن خدشه بر محتوای مصاحبه می
توانند کار کنند.
۴
·
محل و دامنه عرصه بررسی و اندازه موضوعات بررسی را نمی توان
بدون در نظر گرفتن قوای موجود و زمان و وسایل موجود تعیین کرد.
پایان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر