فرهنگ مفاهیم فلسفی (ر) راسیونالیسم (خردگرائی) (۷)

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر مانفرد اشتارکه

برگردان

 شین میم شین

 

۷

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

 (۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

فیلسوف،

دانشمند،

 ریاضی دان،

دیپلومات،

فیزیکدان،

 مورخ،

سیاستمدار،

کتاب شناس

 دکتر در حقوق دنیوی و کلیسائی

ایدئالیست عینی

روح یونیورسال زمانه خویش

 

·    لایب نیتس نیز به همان سان، رؤیای یک علم عام و زبان عام را در سر می پرورد و آخرین واحدهای آن را طبیعت ـ مته متیک (ریاضیات طبیعی) می نامد.

 

۸

·    همانطور که گالیله عناصر مته متیکی (ریاضی) را به مثابه آجرهای اولیه عقلی حوادث واقعی کشف کرده بود، به همان سان هم دکارت حقایق بنیادین (ساده)، مطمئن و مبرهن شعور را به مثابه عواملی قلمداد می کند که جهان ادراکی را تعقلی می کنند و خلاقانه تحول می بخشند.

 

۹

·    چون دکارت اطمینان بی خلل و بی واسطه ای را در اختیار ندارد، از تردید و انکار ریشه ای کلیه حقایق و نظرات حسی آغاز می کند و از این طریق به نخستین و بنیادی ترین حقیقت دست می یابد، اطمینان به وجود شعور:

·    این را که من می اندیشم و موجودی آگاه هستم، نمی توانم انکار کنم:

·    من می اندیشم، پس من هستم.

 

۱۰

·    بدین طریق خصلت اشراق بی واسطه و وضوح به مثابه علامت شناخت حقیقت قلمداد می شود.

 

۱۱

·    به نظر دکارت، هرآنچه که همانند خودآگاهی واضح و روشن باشد، حقیقت دارد:

 

الف

·    روشن هر آن چیزی است که از طریق الهام به ذهن می آید.

 

ب

·    واضح هر آن چیزی است که به خودی خود روشن است و دقیقا تعیین و تعریف شده است.

 

۱۲

رنه دکارت

 (۱۵۹۶ ـ ۱۶۵۰)

فیلسوف،

ریاضی دان

عالم علم الاشیاء (علوم طبیعی)

از مؤسسین راسیونالیسم مدرن عصر جدید آغازین

تفکر راسیونالیستی او را کارتزیانیسم نیز می نامند.

دکارت به وجود ایده های مادرزاد باور داشته است.

 

·    دکارت تصوراتی از این قبیل را «ایده های مادرزاد» می نامد.

 ۱۳

مارکوس تولیوس سیسرو

( ۱۰۶ ـ ۴۳  ق. م.)

سیاستمدار،

وکیل،

نویسنده،

 فیلسوف

خطاب (سخنران) معروف روم

از متفکران بزرگ آنتیک روم

منتقل کننده فلسفه یونان به روم

مؤلف آثار بیشمار

آثار او به مثابه سرمشق برای لاتینیته «طلائی» تلقی می شوند.

سیسرونیانیسم

 

·    مفهوم «ایده های مادرزاد» را سیسرو بنیانگذاری می کند.

 ۱۴

·    این مفهوم در آثار دکارت به ندرت حاوی محتوای پسیکولوژیکی  و بیشتر حاوی محتوای معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت) است، حاوی وضوح بی واسطه و مستقل از عرصه ادراک است. 

 

۱۵

·    دکارت برای تأکید بر استقلال تفکر، در جوار ماده به تفکر اعتبار یک جوهر فکری را اعطا می کند.

 

۱۶

·    «ایده مادرزاد» به سبب نشئت گرفتن از نفی هر ادراک منفعل حاوی طبیعت فعال است.

 

ادامه دارد.