حافظ
ویرایش و تحلیل
از
میمحا نجار
۱
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
معنی تحت اللفظی:
منظور از زندگی کردن
دیدن روی مثل گل زیبای تو ست.
۲
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
برای درک بهتر این بیت غزل خواجه
بهتر است
که
مفاهیم آن
را
زیر ذره بین تحلیل بگذاریم:
مراد
دل
تماشا
باغ
عالم
دست مردم چشم
رخ
گل چینی
۳
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
خواجه
در
این بیت غزل،
دل
(روح، ذهن، ضمیر)
را
سوبژکتیویزه می کند.
دل
بسان آدمی
به
تماشای باغ عالم
می پردازد.
خواجه
ضمنا
هدف از این تماشا
را
توضیح می دهد:
گلچینی از رخ زیبای معشوق
۴
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
در
مفهوم تماشای باغ عالم
پاسیویته (انفعال) اعضای جامعه
تبیین می یابد.
اعضای جامعه
در
قاموس خواجه در این بیت غزل
پاسیو هستند و نه اکتیو.
مصرف کننده هستند و نه تولید کننده.
انگل هستند و نه مولد و فعال و مفید.
در
این بیت غزل
وضع زندگی اشرافیت بنده دار و فئودال
انعکاس می یابد.
۵
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
خواجه
در
این بیت غزل
دیالک تیک دیده و دل
را
به
شکل دیالک تیک ارباب و نوکر (آدمی و ابزار)
بسط می دهد
و
نقش تعیین کننده
را
از
آن دل (ارباب، آدمی) می داند.
دل
(ارباب، آدمی)
اراده می کند
و
به
دست مردمک چشم (نوکر، ابزار)
از
باغچه رخ معشوق
گلچینی می کند.
عالم
به
باغی
تشبیه شده
و
رخ معشوق
به
باغچه ای.
هدف اشرافیت بنده دار و فئودال از زندگی
حظ بصر بردن است.
خواجه
حظ بصر
را
در
مفهوم ادبی نظربازی
تجرید و ایدئالیزه کرده است
و
جزو هنرهای بزرگ خود و امثال خود قلمداد کرده است:
در
نظربازی ما
بی خبران
حیرانند.
۶
مراد دل ز تماشای باغ عالم چیست؟
به دست مردم چشم
از
رخ تو
گل چیدن
در
این بیت غزل
معشوق و شاهد
هم
سلب سوبژکتیویته
می شود.
سلب آدمیت
می شود:
یعنی
به
درجه اوبژکت (چیز) ظاهرا زیبایی
تنزل می یابد
که
اسباب حظ اعضای طبقه حاکمه
است.
در
قاموس خواجه
معشوق و یا شاهد
به
هر دلیلی
چیز واره
جماد واره
است.
توان احساس و حظ از همنشینی و یا هماغوشی با همنوع ندارد.
یعنی
نازل تر از حیوان
است.
نازل تر
از
جنده نر و ماده
است.
آنچه
که
تجلیل می نماید،
ماهیتا
تحقیر و تخفیف و تخریب
است.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر