سیری در شعری از محمد زهری (4)

محمد زهری

( ۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۳)

تحلیلی از
ربابه نون

پیشکش به

مادر، فریده، مسعود

از گزندِ گریز من،

مخروش.

- به خدا -

نیش من،

شکرخند است.

·        معنی تحت اللفظی:

·        از گریز من آزرده دل مباش و شکوه مکن.

·        باور کن.

·        نیش من شکرخند است.

1

از گزندِ گریز من،

مخروش.

·        این بند شعر حاوی و حامل عنوان شعر است:

·        گزند گریز.

·        سؤال این است که چرا شاعر عنوان شعرش را از این بند شعر انتخاب می کند و نه از جای دیگر آن؟

·        ضمنا منظور از مفهوم «گزند گریز» چیست؟

2

از گزندِ گریز من،

مخروش.

·        در این مفهوم «گزند گریز»، دیالک تیک منفی جنگ پارتیزانی بسط و تعمیم می یابد:

·        دیالک تیک منفی حمله و فرار به شکل دیالک تیک منفی گزند و گریز بسط و تعمیم می یابد.

·        به عبارت دیگر به شکل دیالک تیک گریز و گزند.

·        شاعر با گریز از مدعی عشق، به او آسیب می رساند، احساسات او را جریحه دار می سازد.

·        دلیل برجسته کردن این مفهوم، عذاب هومانیستی وجدان شاعر شاید باشد.

·        شاعر بشر دوست از آزردن همنوع رنج می برد.

·        ولی چاره ای جز گریز ندارد.

·        چون خودش اسیر عشق دیگری است.  

3

- به خدا -

نیش من،

شکرخند است.

·        شاعر برای تعریف گزند خویش، دیالک تیک نیش و نوش را توسعه می دهد.

·        او نیش (گزند)  حاصل از گریز خود را نوش (شکرخند) محسوب می دارد.

·        اما چرا و به چه دلیل؟

·        فرار از مدعی عشق چرا باید نه نیش بر او، بلکه نوش باشد؟

4

از گزندِ گریز من،

مخروش.

- به خدا -

نیش من،

شکرخند است.

·        نوشخند وارگی گریز شاعر شاید به دلیل درسی باشد که شاعر به مدعی عشق می دهد.

·        شاید به معنی سرمشق وارگی در تنظیم رفتار در آینده برای او باشد.

·        در این صورت است که نیش دیروز به نوش فردا استحاله می یابد.

·        در این صورت است که خسارت روحی و روانی ناشی از آزار دیروز به سرمایه آسایشی در آینده بدل می شود.

5

باری،

از من،

نگاه مهر مخواه.

دل من

جای دیگری

بند است.

·        شاعر حتی حاضر به عرضه نگاه مهر آمیزی نیست.

·        دلیل او هم روشن است:

·        دلش در بند عشقی دیگر است.

·        انضباط آهنین در روابط ساده عاطفی، حتی؟

·        اما چرا و به چه دلیل؟

6

·        دلیل این رفتار منضبط در جنگ درونی و روانی خود شاعر شاید باشد.

·        در ستیز آرامش زدای عقل با غریزه شاید باشد.

·        در ستیز بی امان راز با نیاز.

7

·        غریزه با برجسته کردن نیاز به جنگ عقل عاقبت اندیش می رود تا آن را به طمع برخورداری از چشمه لذت به تمکین وادارد، به زانو در اندازد.

·        هدف و آماج غریزه درهم شکستن مقاومت عقل است.

·        به همین دلیل شاعر حتی نگاه مهر آمیزی به مدعی عشق نمی اندازد و می گریزد.

·        چون ستیز غریزه و عقل شوخی بردار نیست.

پایان