روشنگری (10)

پروفسور دکتر وینفرید شرودر  

پروفسور کارل هاینتس بارک

برگردان شین میم شین

روشنگری انگلیس

ادامه

9

اسقف جورج برکلی

جورج برکلی (1685 ـ 1753)

اسقف، تئولوگ، امپیریست و فیلسوف ایرلندی ـ انگلیسی

مؤسس ایدئالیسم ذهنی

·        قطع رابطه قطعی با سنن مترقی روشنگری فرانسه از سوی فلسفه ایدئالیستی ـ ذهنی صورت می گیرد، که توسط اسقف جورج برکلی بنیانگذاری شده است.

1

·        برکلی در اثر اصلی خود تحت عنوان «بررسی اصول شناخت انسانی» (1710) شناخت را که در فلسفه جان لاک دو جنبه داشت، در شناخت درونی خلاصه می کند و منکر وجود جهان خارج واقعی ـ عینی می شود.

2

·        برکلی جهان خارج را ترکیبی از احساس ها می داند که خدا در روح انسان ها نهاده است.

3

·        به قول ولادیمیر لنین، مفهوم «ایدئالیسم» نخست برای نامیدن تئوری شناخت برکلی مورد استفاده قرار می گیرد و بعدها به معنای فراگیرتری بکار می رود.

·        (ولادیمیر لنین، «کلیات»، جلد 14، ص 104، 142)

4

·        لنین در اثر خود تحت عنوان «ماتریالیسم و امپیریوکریتیسیسم» به نقد نظریات برکلی می پردازد.

10

دیوید هیوم (1711 ـ 1776)  

فیلسوف، اقتصاددان و تاریخدان

از نمایندگان برجسته روشنگری انگلستان

از اقتصاددان ما قبل اقتصاد کلاسیک

معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث

·        تمایلات ما بعد انقلاب بورژوائی انگلیس در قرن هجدهم در فلسفه دیوید هیوم مناسب ترین بیان خود را می یابد.

1

·        هیوم هم با آثار فلسفی اش، هم با بررسی های اخلاقی ـ سیاسی اش، هم با پژوهش های مذهبی ـ علمی اش و هم با آثار تاریخی اش وارد عمل می شود.

2

·        انگلس و بعدها لنین نشان می دهند که هیوم و اگنوستیسیست ها ـ از نقطه نظر تاریخ ایده ها ـ موضع میانی بین ایدئالیسم ذهنی و ماتریالیسم اتخاذ می کنند.

·        (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد 21، ص 274، لنین، «کلیات»، جلد 14، ص 92، 104)

3

·        از این رو ست که انگلس، اسکپتیسیسم هیوم را پناه بردن به تجربه می نامد که از عجز هیوم در حل تضاد موجود میان ماتریالیسم و ایدئالیسم حکایت دارد.

4

·        «سخن کوتاه:

·        پراتیک این اسکپتیسیسم دقیقا ماتریالیسم فرانسه است، ولی به سبب عجز از موضعگیری روشن، در تئوری متافیزیکی گیر می کند و می ماند.»

·        (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد 1، ص 532، حلد 21، ص 276، جلد 22، ص 295)

·        مراجعه کنید به اسکپتیسیسم (تردیدگرائی)، امپیریسم (تجربه گرائی) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری      

5

·        هیوم تأثیر عظیمی بجا می گذارد.

6

·        آدام اسمیت (1723 ـ 1790)  که اثر اصلی اش تحت عنوان «بررسی طبیعت و سرچشمه ثروت ملت ها»  درسال 1776 میلادی انتشار می یابد، به جرگه طرفداران هیوم می پیوندد.

7

·        بعدها پوزیتیویست ها هم به هیوم استناد می کنند.

8

·        مخالفان هیوم که فلسفه او را به سبب استنتاجات اسکپتیسیستی علنا با توجه به مذهب رد می کنند، فلاسفه اسکاتلندی بشرح زیر بوده اند:

الف

·        توماس راید (1710 ـ 1796)

ب

·        جیمز بیتی (1735 ـ 1803)

ت

·        توماس براون (1778 ـ 1820)

9

·        دیوید هیوم (1711 ـ 1776)، ادوارد گیبون (1737 ـ 1794) و ویلیام روبرتسون (1721 ـ 1793) مورخان برجسته انگستان در قرن هجدهم بوده اند.

10

·        اثر هیوم تحت عنوان «تاریخ انگلستان از حمله ژولیوس سزار تا انقلاب 1688» که در سال های (1754 ـ 1761) منتشر شد، نشاندهنده تغییرات اجتماعی عظیم در انگلستان، اعتلای طبقه متوسط، نابودی اشراف فئودال و در پیوند با آن، تشکیل نظام دولتی لیبرالی است.

11

·        این اولین بررسی تاریخ انگلستان، بویژه بعد از انقلاب انگلیس از نقطه نظر بورژوازی پسا انقلابی است.

12

·        اثر گیبون تحت عنوان «تاریخ روم» (1776 ـ 1787) و آثار تاریخی روبرتسون «تاریخ اسکاتلند» (1759)، «تاریخ امپراطوری چارلز پنجم» (1769) و «تاریخ آمریکا» (1777) نیز علیرغم موضوعات خاص خود، گرایش واحدی را نشان می دهند.

13

·        مورخان لیبرال نوپای قرن نوزدهم فرانسه (تیه ری، میگنه، گیزو، تیر و امثالهم) راه نشان داده شده از سوی مورخان انگلیسی قرن هجدهم را در پیش می گیرند.

پایان

ادامه دارد.