رابطه علت و معلولی (رابطه علی، علیت) (9) (بخش آخر)

 

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان شین میم شین

  

علیت در فلسفه مارکسیستی ـ لنینیستی

ادامه

25

·        علیت با ضرورت (جبر)  یکی نیست، اگرچه پیوندعلی حاوی خصلت ضرور (جبری)  است:

الف

·        به عبارت دیگر، علت ضرورتا (بطور جبری)  معلول را پدید می آورد.

·        اما هر پیوند ضرور (جبری)  را نمی توان پیوند علی قلمداد کرد.

ب

·        مثلا ضرورت منطقی را نمی توان پیوند علی محسوب داشت.

·        بدین لحاظ مفهوم ضرورت عام تر از مفهوم علیت است.

پ

·        از سوی دیگر، در جهان عینی، پیوندهای  ضرور و پیوند های تصادفی وجود دارند و پیوند  های تصادفی نیز علی اند.

·        زیرا علیت، کلیه پدیده های جهان مادی را شامل می شود. 

·        بدین لحاظ مفهوم علیت عام تر از مفهوم ضرورت است.

26

·        علیت را نباید با قانونمندی یکی گرفت.

الف

·        هر قانونی اگر چه به یک پیوند علی مربوط می شود، ولی همه قوانین بنا بر محتوای خود بیانگر پیوند علی نیستند.

ب

·        مثلا قوانین هندسه حاکی از روابط کمی و یا مکانی اند و در رابطه علی نسبت بهم قرار ندارند.

27

·        منطق صوری پیوند علی را با فرمول «اگر ـ پس» نشان می دهد.

·        (اگر پیاده رو خیس باشد، پس باران باریده است و یا پس رفتگر آب پاشیده است. مترجم)  

الف

·        ولی این فرمول خصلت پیوند علی را به اندازه کافی روشن نمی کند.

ب

·        فرمول «اگر ـ پس» یک رابطه شرطی است و تنها می تواند بیانگر یک شرط برای پدید آمدن معلول بطور کلی باشد.

ت

·        اما هر شرط باید حاوی پیش شرط های معینی باشد، تا بتواند علت گردد.

پ

·        به عبارت دیگر هر شرطی علت نیست.

ث

·        فرمول «اگر ـ پس» رابطه ای اکستن سیونال است و لذا نمی تواند رابطه این تن سیونال علی را بطور کامل منعکس کند که بطرز زیرین فرمولبندی می شود: 

·        الف، ب را پدید می آورد.

·        (اکستن سیونال، احکام بهم پیوسته را می نامند که صحت و سقم آنها از صحت و سقم احکام بهم پیوسته نتیجه گرفته می شود، نه از محتوای آن.

·        اینتن سیونال احکام بهم پیوسته ای را می نامند که صحت و سقم آنها نه از صحت و سقم احکام بهم پیوسته، بلکه از محتوای خود ویژه آنها نتیجه گرفته می شود. مترجم)

·        مراجعه کنید به  اکستن سیونال، اینتن سیونال در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

28

·        در منطق مودالیته کوشش می شود تا رابطه علی بطرز فرمالیزه گشته (صوری شده)  نشان داده شود.

·        مراجعه کنید به علت، معلول، تأثیر متقابل در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان