سعدی
شیرازی
( ۵۶۸ -
۶۷۱ هجری شمسی)
حکایت ششم
(گلستان با ب اول، ص 25 )
تحلیلی از شین میم شین
چون رعیت کم شد،
ارتفاع ولایات نقصان پذیرفت و خزانه تهی ماند و دشمنان زور آوردند
هرکه فریادرس
روز مصیبت خواهد
گو در ایام
سلامت، به جوانمردی کوش!
·
معنی تحت اللفظی:
·
هر کس که در دوره سختی دنبال فریادرسی می گردد، بهتر است که
در دوره خوشی بزرگواری پیشه کند.
1
·
سعدی در این بیت به تئوریزه کردن فاجعه (چپاول رعایا بوسیله
دربار، فرار رعایا، کاهش میزان محصول و خالی ماندن خزینه دربار) می پردازد.
·
او برای اثبات نظر خود دیالک تیک
داد و ستد را به شکل دیالک تیک فریادرسی در روز مصیبت
و جوانمردی در ایام سلامت بسط و
تعمیم می دهد :
·
برای داشتن فریادرسی در روز مصیبت (ستد) باید در ایام سلامت
جوانمردی کرد (داد).
2
·
منطق سعدی، نه منطق یک حکیم، فقیه و یا تئولوگ، بلکه منطق
یک بقال است.
·
این نشانه اهمیت جهانشمول قانون دیالک تیکی داد و ستد است.
·
سعدی نه ستم بر خلق را مورد نکوهش قرار می دهد، نه دربار را
از عذاب الهی می ترساند و نه آیه و حدیث و روایت نازل می کند تا ستمگر را از ستم
بر خلق نهی کند، بلکه استدلال فلسفی، نظری می کند:
·
بدون داد، ستدی در بین نیست.
3
·
دیالک تیک داد و ستد، ذره ذره ضمیر اجتماعی مردم را اشغال
کرده است.
·
از این رو ست که از این قانون دیالک تیکی بی اعتنا به دین و
ایمان و ملیت و وابستگی طبقاتی در مقیاس جهانی به وفور استفاده می شود.
·
این حقیقت امر حاکی از قدمت دیرین رابطه مبتنی بر داد و ستد
در جامعه بشری است
4
·
این قانون حتی میان جمادات، گیاهان و جانوران اعتبار دارد.
·
جوانمردی نسبت به همنوعان، در کلام سعدی، نه بمثابه وظیفه
انسانی ـ اخلاقی نسبت به همنوع، نه بنا بر توصیه پیامبر، نه با توسل به روایت آیه
ای از قرآن، نه با نقل حدیثی از ائمه اطهار، نه به امید پاداش اخروی، بلکه راست و
پوست کنده، به نیت سرمایه گذاری برای روز مبادا، دادن برای ستاندن، معامله عریان و
بی غل و غش، تاجرمآبانه و بقال منشانه مطرح می شود.
5
فرانسیس بیکن (1561
ـ 1626)
فیلسوف و
دولتمرد انگلیسی
مؤسس امپیریسم
ماتریالیستی
·
تفکر سنسوئالیستی وامپیریستی (حس گرائی و تجربه گرائی)
سعدی، در قلب قرون وسطی شگفت انگیز است.
·
تئوری شناختی که سعدی نمایندگی می کند، گشتاورهای جدی سنسوئالیستی و امپیریستی دارد و آدمی را بی اختیار به
یاد جان لاک و فرانسیس بیکن می اندازد.
6
جان لاک (1632 ـ
1704)
فیلسوف انگلیسی
نماینده اصلی
امپیریسم (تجربه گرائی)
از شخصیت های
برجسته روشنگری انگلیس
از تئوریسین های
قرارداد اجتماعی
اعلامیه استقلال
آمریکا، قانون اساسی آمریکا و انقلاب فرانسه تحت تأثیر فلسفه سیاسی او بوده اند.
·
سعدی صحت نظرش را نه با توسل به جزم های مذهبی، بلکه با
اشاره به تجربه (امپیری) زنده و شاداب زندگی اثبات می کند.
·
این پدیده نوینی در طرز تفکر قرون وسطائی، حتی در مقیاس
جهانی است.
·
امپیریسم و سنسوئالیسم در تئوری شناخت
اروپا، در اوایل عصر جدید، با فلسفه روشنگری و
رنسانس بر ضد راسیونالیسم (خرد گرائی) وارد عرصه می شوند
·
·
مراجعه کنید به سنسوئالیسم و امپیریسم در تارنمای دایرة
المعارف روشنگری
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر