جهان و جهان بینی سیاوش کسرائی (46)

سیاوش کسرائی (1305 ـ 1374)

(اصفهان ـ وین)

 وطن، وطن!

تحلیلی از شین میم شین

·        سپاه عشق در پی است

·        شرار و شور کارساز با وی است

·        دریچه ‌های قلب باز کن

·        سرود شب شکاف آن، ز چار سوی این جهان

·        کنون به گوش می رسد

·        من این سرود ناشنیده را

·        به خون خود سروده ام

·        نبود و بود برزگر، چه باک

·        اگر بر آید از زمین

·        هر آنچ او به سالیان

·        فشانده یا نشانده است

·        وطن، وطن،

·        تو سبز جاودان بمان که من

·        پرنده‌ای مهاجرم که از فراز باغ با صفای تو

·        به دور دست مه گرفته پر گشوده ام.

پایان

 سیاوش  

سپاه عشق در پی است 

شرار و شور کارساز با وی است

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        برغم این شکست ها، سپاه عشق خواهد آمد، سپاهی که آورنده ی شرار و شور کارساز است.

·        سیاوش چندین اسم مستعار داشت و شبان امید یکی از آنها بود و شاید گویاترین آنها بود.

·         

·        شبان امید اما به چه معنی است؟

1

·        اگر منظور از شبان، همان چوپان گله باشد، سیاوش خود را چوپان امید می نامید و با امید همان می کرد که چوپان با گله می کند:

·        تغذیه، پرورش، پاسداری، توسعه و تکامل گله امید!

2

 

·        چرا که سیاوش در تیره ترین روزگار، خورشید برآینده و فروزنده را سروده بود.

·        در یأس آمیزترین ایام، شیپور امید را به غرش آورده بود.

·        در هلهله جشن و پایکوبی خونین دربار و امپریالیسم، حماسه آرش را سروده بود و در سنت دیرین مارکس به ریش همه از دم خندیده بود.

3

·        او اکنون نیز در این بیت، امید قانونمند را پاس می دارد و نوید طلوع خورشید رهائی نهائی را به گوش همگان می رساند.         

·        مقوله عشق در قاموس سیاوش محتوای مشخص و مدرن کسب می کند و توده ای می شود، مثل تک تک مفاهیم شاعر.

·        سپاه عشق در این بیت، چیزی جز سپاه کار (برزین آذرمهر) نیست.

·        چیزی جز سپاه توده نیست که از هزاران سال پیش در راه است.

·        که از هزاران سال پیش در «راه پیمائی دراز تاریخی» است و توشه ای شگرف از رهاوردهای مادی و معنوی، عملی و نظری به همراه دارد.

 سیاوش 

 

دریچه ‌های قلب باز کن 

سرود شب شکاف آن، ز چار سوی این جهان 

کنون به گوش می رسد

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        دریچه های قلب باز کن!

·        سرود شب شکاف این سپاه عشق از چهار سوی جهان، کنون به گوش می رسد.         

·        سیاوش مفهوم قلب را به معنی رایج در فرهنگ توده ها به خدمت می گیرد:

·        قلب به مثابه مخزن عشق را.         

·        و از وطن می طلبد که دریچه های قلب خویش واکند تا سرود شب شکاف سپاه عشق به گوشش برسد.

·        منظور از مفاهیم قلب و دل، ضمیر بشری است که آئینه انعکاس واقعیت لایتناهی عینی است.

·        سرود شب شکاف سپاه عشق از چهار سوی جهان به گوش سیاوش می رسد و دلش می خواهد که توده نیز بشنود و ساده لوحانه نومید نگردد و جا نزند.

1

·        هستی از ذره تا کهکشان در خودجنبی مدام است.

·        حرکت مطلق است و سکون نسبی است.

2

·        دوره های شکست با تمامت فاجعه باری شان، ابدی نیستند و نمی توانند هم ابدی باشند.

·        چرا که ابدی تنها و تنها اصل تغییر است.

·        چرا که ابدی تنها و تنها تاریخیت (تاریخی بودن) چیزها، پدیده ها و سیستم ها  ست.

·        چرا که ابدی تنها و تنها گذرائیت (گذرائی بودن) و موقتیت (موقتی بودن) چیزها، پدیده ها و سیستم ها ست.

3

·        هستی از ذره تا کهکشان، تضادمند است و لذا خودجنب است.

·        تغییر و تحول چیزها، پدیده ها و سیستم ها از تضادهای درونی آنها نشئت می گیرد.

4

·        از این رو، امید به رهائی نه امیدی توخالی و خیالی، بلکه امیدی قانونمند است.

·        امید به رهائی نهائی، خود اصلی از تبار اصل تغییر و تحول ابدی است.

5

·        امید به رهائی نهائی، نه اوتوپی توخالی، بلکه قانونی علمی و عینی است که از ذات چیزها، پدیده ها و سیستم های هستی تراوش می یابد.

6

·        امید به رهائی نهائی، نافی افیون امید واره به ظهور مسیح و مهدی موعود است.

·        چرا که توده، خود مسیح متجسم همیشه و همه جا حی و حاضر است

·        چرا که توده، تجسم (جسمیت یابی) خدا ست.

سیاوش  

من این سرود ناشنیده را 

به خون خود سروده ام

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        سرود شب شکاف سپاه عشق را من با خون خود رقم زده ام.         

·        این بیت سیاوش تأییدی بر توضیحات ما ست:

·        سرود شب شکاف سپاه عشق را توده و شعرای توده به خون خود سروده اند.

·        از این رو ست که امید سیاوش امیدی علمی و قانونمند است.

·        سرودی که به گوش شاعر توده و حزب توده می رسد، نه توهمی و تخیلی توخالی، بلکه نتیجه بی چون و چرای سرودی است که خود به خون خود سروده است.         

·        چرا و به چه دلیل؟

 سیاوش  

نبود و بود برزگر، چه باک 

اگر بر آید از زمین 

هر آنچ او به سالیان 

فشانده یا نشانده است

·        دلیل ادعای خود را سیاوش در سنت سعدی بلافاصله ارائه می دهد:

·        معنی تحت اللفظی این بند شعر:

·        چه باک از بود و نبود برزگر، وقتی که بذر او در هیئت گیاهی و نهال او در هیئت درختی از دل خاک تیره  سر برمی آورد!         

·        بود و نبود سراینده سرود عشق همانقدر در وجود و شنود آن مهم است که بود و نبود برزگر در رویش بذر و نهال فشانده و نشانده اش.

·        اگر این امید سیاوش، امیدی سراپا علمی و قانونمند نیست، پس چیست؟

 سیاوش

  وطن، وطن، 

تو سبز جاودان بمان که من 

پرنده‌ای مهاجرم که از فراز باغ با صفای تو 

به دور دست مه گرفته پر گشوده ام.

·        این بند واپسین شعر سیاوش، به عاطفه و اندوه رادیکال عمیق و عظیمی سرشته است.

·        ننگ و نفرت بر طبقات اجتماعی ئی که وطن پرست ترین تهمتن های ملتی را نیست و نابود و دربدر می سازند!         

·        اندوه مهاجرت در این بند واپسین شعر موج می زند.

·        اندوهی که سیاوش در شعر دیگری در سنت شاعری دیالک تیکی اندیش تئوریزه می کند، شعری که باید در فرصتی دیگر تحلیل شود:

مهاجرت

·        با عبور از خط ویرانه ی مرز تو، وطن

·        ما به جغرافی جان وسعت دنیا دادیم

·        خیل دُرنا بودیم و به یک سیر بلند

·        تن آواره به تاریکی شب ها دادیم

·        نه همه وحشت جان بود، در این کوچ سیاه

·        بر پر و بال، بسی بار خطا می بردیم

·        داده دیروز ز کف، سوخته آینده و باز

·        هم نه معلوم که ره سوی کجا می بردیم

·        به همه جای جهان بال کشیدیم، ولی

·        دل شوریده در آن لانه ی دلتنگ تو ماند

·        غوطه خوردیم به صد بحر و به امواج زدیم

·        باز بر بال و پر سوخته مان، رنگ تو ماند

·        می گذشتیم به پرواز و از این غم، آگاه

·        که بود مقصد پایانی ما در پس پشت

·        آه از آن یار و دیاران دمادم شده دور

·        وای از این صبر گدازان به هر لحظه درشت

·        روز پر ریخت و شب ـ خسته تن ـ از راه بماند

·        ما ولی پا به سر قله هر سال زدیم

·        هر چه کردیم ز بی تابی و هر جا که شدیم

·        در هوای تو برای تو پر و بال زدیم

·        یک دم از یاد تو غافل نگذشتیم و نشد

·        که نپرسیم به سرآمده ات را از باد

·        کو؟ه ها سنگ صبورند، ولی می گویند

·        هر چه از هجر، کشیدیم در آنها فریاد

·        می سراییم سرودی که ز خون بال گرفت

·        می رسانیم پیام تو به عشاق جهان

·        تا به یک روز یکی روز به زیبایی وصل

·        باز گردیم به سوی تو همه مژده فشان 

پایان