هولیسم (کل گرایی) (۳) (بخش آخر)

 پروفسور دکتر کامیلا وارنکه

برگردان

 شین میم شین

 

ساختارهای شکوهمند مولکول ها

۲۳

جان اسکات هالدین 

(۱۸۶۰ ـ ۱۹۳۶)
فیزیولوگ اسکاتلندی و مؤسس هولیسم متدی

·      هالدین اما صراحت بیشتری به خرج می دهد، وقتی که در رد امکان ساختن مصنوعی ماده زنده می گوید که اگر ساختار هم کاملا معلوم باشد و بازسازی شود، این هنوز به معنی حیات نیست، زیرا برای حیات باید «بقای اکتیو» وارد آن شود. 

۲۴

·      نمایندگان مختلف هولیسم جنبه کلیت را کم و بیش صریح به اصل خودکفای وجود  ارتقا می دهند.

۲۴

·      اگر اسموتس در توضیح جنبه کلیتی واقعیت عینی میان توضیح از موضع دیالک تیک جزء و کل و توضیح از موضع استقلال کلیت در نوسان است، مایر ـ ابیش با صراحتی ایدئالیستی گمان می برد که در ورای پدیده کلیت، اصل خلاق فعال قرار دارد که بر طبق نقشه عمل می کند.

۲۵

·      تز دیالک تیکی معروف که «کل بیشتر است از جمع ریاضی اجزای آن» را هولیسم به کانون نوسازی عرفان کلیتی بدل می سازد.

۲۶

·      هولیسم به جای اینکه «بیشتر» فوق الذکر را در روابط سیستم ـ ویژه ی اجزاء توضیح دهد، بدان لباس عرفان می پوشاند.

۲۷

·      از اصول دیگر هولیسم می توان استخراج فرم های نازل حرکت ماده از فرم های عالی تر را نام برد.

·      (به عنوان مثال، جمادات در مقایسه با نباتات فرم نازلتر حرکت ماده محسوب می شوند. مترجم)

۲۸

·      این اصل به مثابه اصل اسلوبی (متدیکی) پژوهش و توضیح، توسط کلیه نمایندگان هولیسم به استثنای داکوئه توصیه می شود.

۲۹

ادگار داکوئه

(۱۸۷۸ ـ ۱۹۴۵)

تئوزوف (فقه فیلسوف) و پله ئونتولوگ (عالم موجودات باستانی) آلمانی

·      داکوئه بر آن بود که هم موجودات نازل و هم موجودات عالی اصولا تلاش های ناکامی اند که در ایده انسانی برای ایجاد کلیت های کامل صورت می گیرد (افلاطونیسم) و لذا توسعه را نمی توان به مثابه اوولوسیون از فرم های نازل به عالی تصور کرد. 

۳۰

·      مایر تز ساده کردن مراحل عالی واقعیت عینی به فرم های نازلتر و خلاصه کردن مراحل عالی واقعیت عینی در فرم های نازل را اصل بدیهی   هولیسم می شمارد.

۳۱

·      به نظر او، «برای درک واقعیات ویژه باید آنها را محتاطانه از پوسته پیوند کلی شان آزاد ساخت.

·      برای این کار باید البسه ابعاد عالی تر آنها را گام به گام از اندام شان بیرون آورد.

·      به کمک این ساده کردن و خلاصه کردن مترقیانه هولیستی، مراحل مختلف واقعیت عینی به مثابه فرم خاص واقعیت کلی به عریانی خود را عیان می سازد.

·      بنابرین، استخراج واقعیات از یکدیگر نه از نازل به عالی، بلکه برعکس، از عالی به نازل صورت می گیرد.»

·      (هالدین، «فلسفه یک زیست شناس» ۱۹۳۶،  یادبود توسط مایر، ص ۱۵)

۳۲

·      بر طبق این نظر، شیمی را می توان تنها به مثابه تقلیل بیولوژی تلقی کرد و ارگانیسم های بیولوژیکی را تنها به مثابه فرم های نمودین انسان سازمان یافته تر محسوب داشت.

۳۳

·      نتیجه این تز عبارت از این خواهد بود که کلیت های به مراتب سازمان یافته تر و بغرنجتر یا اصلا قابل درک نباشند و یا صرفا از نقطه نظر کلیت های ماورای تجربی (تراندسندنت) باز هم عالی تر قابل درک باشند.

۳۴

·      از این رو ست که هالدین منطقا وجود شخصیت کلی فراگیر (خدا) را در فرمی ساده شده در شخصیت انسانی باز می یابد.

۳۵

·      عاقبت عملی ـ سیاسی طرز تفکر هولیستی (در استفاده از آن در جامعه) عبارت خواهد بود از توجیه حقانیت ساختارهای اجتماعی ضد دموکراتیک، فاشیستی و استعماری:

·      اگر جزء ماهیتا تنها به مثابه تابع و سر سپرده کل تعریف شود، آنگاه می توان ابتدائی ترین حقوق افراد جامعه را به نفع دولت پایمال کرد و آنها را به انحای مختلف مورد استثمار و آزار و ستم قرار داد.    

۳۶

استفاده از هولیسم در جامعه بشری

·      ازاین رو سوء استفاده های زیر از هولیسم تصادفی و بی دلیل نبوده اند:

الف

 

·      فاشیسم آلمان به اشاعه و ترویج نظرات هولیستی مثلا «تو هیچ نیستی و ملت تو همه چیز است!» می پردازد.

ب

·      اسموتس زمانی به سیستماتیزه کردن (در قالب سیستم ریختن) هولیسم می پردازد که به عنوان نخست وزیر آفریقای متحده جنوبی (۱۹۳۹ ـ ۱۹۴۸) مطابق با منافع امپراطوری انگلیس به ایدئولوژی مناسب برای توجیه و حفظ استعمار و نژاد پرستی احساس نیاز می کند.

پ

 

 

اوتمار اسپان

(۱۸۷۸ ـ ۱۹۵۰)

فیلسوف، اقتصاد دان، جامعه شناس و دولت تئوریسین اطریشی

تدارک بیننده راه فاشیسم اطریشی

·      اسپان ـ ایدئولوگ راهگشای فاشیسم ـ با قرابت فکری به هولیسم، ضمن نوسازی اسکولاستیک، از تضاد «کلیت ـ عضویت» تجزیه ابدی جامعه به طبقات اجتماعی را نتیجه می گیرد و دموکراسی و هرگونه انقلاب را مطرود می داند.

ت

کارل فریدریس فون وایت زکر

(۱۹۱۲ ـ ۲۰۰۷)

فیزیکدان، علمفیلسوف، صلح پژوه آلمانی

·      «داروی کلیت»  وایتس زکر نیز با مقوله مرکزی «دایره هیئت»  خدمتگزار تفکر هولیستی است. 

۳۷

·      با تحلیل سیبرنتیکی کلیت، ضمن اثبات بطلان جوانب منفی هولیسم، معارف معقول موجود در آن توسعه و گسترش داده شده اند.

·      مراجعه کنید به کل، جزء و کل، کلیت، تئوری کلیت، ویتالیسم، سیستم، سیستمتئوری  

پایان