سیری در شعری از فریماه شکوهی ایرانی (14)

رابطه عاشق و معشوق
در قاموس طبقات اجتماعی واپسین

تحلیلی از
مسعود بهبودی

پیشکش به
 

اعظم کاشی

چو مفتون صادق ملامت شنید
به درد، از درون ناله ای بر کشید:

که بگذار تا زخم تیغ هلاک
بغلتاندم لاشه در خون و خاک

نمی بینم از خاک کویش گریز
به بیداد گو:
«آبرویم بریز»

مرا توبه فرمائی، ای خود پرست
تو را توبه ز این گفتن، اولی تر است

نکته قابل توجه در این حکایت سعدی، مقایسه عاشق از خود بیگانه با منتقد است:

۱
چو مفتون صادق ملامت شنید
به درد، از درون ناله ای بر کشید

سعدی عاشق از خود بیگانه ی دشمن خونخوار خونریز پرست را مفتون صادق جا می زند.

کسب و کار سعدی همین است.

اگر لنین اینجا بود، می گفت:
پرولتاریا باید از سعدی نحوه اشاعه ایده ئولوژی خود را بیاموزد.

سعذی بدون اینکه به روی خود یباورد، سم ایده ئولوژیکی خود را به طور مطلقا غیرمستقیم و بی طرفانه، به کام خواننده و شنونده شعر خویش می ریزد.
خواننده تا به خود آید و ملتفت سم ایده ئولوژیکی سعدی شود، سم کار خود را کرده است.

۲
مرا توبه فرمائی، ای خود پرست
تو را توبه ز این گفتن، اولی تر است

سعدی از سوی دیگر، باز هم بطور مطلقا غیرمستقیم و بی طرفانه، منتقد انقلابی را خودپرست جا می زند که باید توبه کند و به صراط مستقیم آید و رستگار شود.

سعدی در این ترفند ایده ئولوژیکی، دیالک تیک تجلیل و تحقیر را با تردستی تمام به خدمت می گیرد:
منتقد انقلابی را تحقیر و تخریب می کند و لومپن از خود بیگانه را به عنوان عاشق صادق مورد تجلیل و تقدیر (قدر دانی) قرار می دهد.

۳
مده تا توانی، در این جنگ، پشت
که زنده است سعدی، که عشقش بکشت.

معنی تحت اللفظی:
تا می توانی در این جنگ کوتاه نیا.
سعدی را سرمشق قرار بده که به دلیل مرگ در عشق، زنده است.

سعدی در این بیت، دیالک تیک علت و معلول را به شکل دیالک تیک مرگ و زندگی، ممات و حیات بسط و تعمیم می دهد.
آن سان که مرگ علت زندگی جلوه گر می شود:
مرگ در عشق موجب حیات جلوه داده می شود.
 
وقتی از توطئه و ترفند ایده ئولوژیکی سعدی سخن می رود، منظور این جور چیزها ست.

۴

خواننده و شنونده اشعار و آثار سعدی، بی آنکه خودش ملتفت شود، به این نتیجه می رسد که مرگ در راه عشق به دشمن خونریز، اسباب زندگی است.

ایراسیونالیسم (خردستیزی) هم همین است:
ببرکت همین ایراسیونالیسم است که جوانان مردم مسحور جذبه شخصیت های قلدر و ستمگر می شوند و به جنایات مهیب دست می زنند و خود را نیز در راه آماج های ارتجاعی و ضد انسانی انها فدا می کنند.

عشق به جانیان بالفطره ای از قبیل هیتلر و موسولینی و خمینی و غیره از خمیره همین عشق همین مفتون صادق به شاهد خونریز است.

۵

این اصلا عشق نیست.
این فرمی از بیگانگی است.
این به معنی از خود بیگانگی است.

۶
حریفان خلوتسرای الست
به یک جرعه تا نفخه صور مست

معنی تحت اللفظی:
حریفان محبوب خدا در روز الست جرعه ای از عشق الهی نوشیده اند و تا روز قیامت مست اند.

آدم نمی تواند باور کند که این همان سعدی خردگرای خردمند است که جفنگ های عرفانی ـ ایراسیونالیستی از این قبیل را به خورد خواننده و شنونده شعر خویش می دهد.

سعدی اکنون شاهد خونریز زمینی را در آیینه شفاف آسمان منعکس می کند و به تصویری انتزاعی ـ آسمانی به نام خدا می رسد.

۷

 

سعدی در نهایت خموشی و بی سر و صدایی عاشق و شاهد و منتقد را ترک می گوید و خودش را به عنوان عاشق سینه چاک جا می زند.
عاشق سینه چاک شاهدی از جنس شاهد خونخوار خونریزی که شرحش گذشت.
 
این شاهد می تواند سلطان و یا شاهزاده شیراز باشد.

این شاهد برای حافظ تیمور لنگ است.
 
حافظ حتی با تیمور پیمان می بندد تا او در روز قیامت شفیع خواجه پیش خدای کذایی باشد و پس از مرگ خواجه تربیت فرزندش را عهده دار شود.

مراجعه کنید به وصیت نامه حافظ در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

۸

سعدی پس از جا زدن خود به عنوان الگوی تمامعیار یک عاشق، به عشاق خدای کذایی گریز می زند:
این بدان معنی است که سعدی از خطه خاص وارد عالم عام می شود.

این کردوکار سعدی به معنی گذار از منفرد و یا خاص به عام است.
این به معنی گذار از عشق به شاهد زمینی ـ مشخص به عشق به شاهد آسمانی ـ انتزاعی است.

این چیزی جز تئوریزه کردن عشق به دشمن طبقاتی نیست.
این چیزی جز تقدیس عشق به طبقه حاکمه خونریز نیست.

ادامه دارد.