سیری در جهان بینی شیخ بهائی (1)

 
بهاء الدین محمد بن حسین عاملی
معروف به
 شیخ بهایی 
( ۹۲۵ ـ ۱۰۰۰ ) 

 هجری شمسی  
 حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ
 دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری
 متبحر در 

فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات  
 آثار:
 حدود ۹۵ کتاب و رساله 
در سیاست
 حدیث
 ریاضی
 اخلاق
 نجوم
عرفان
 فقه
مهندسی
 هنر
 فیزیک
به پاس خدمات وی به علم ستاره‌ شناسی،
 یونسکودر  سال ۲۰۰۹
(به عنوان سال نجوم)    ‌
نام وی را در لیست مفاخر ایران ثبت کرده است.
 

تحلیلی از
شین میم شین
 

با سپاس از
شیوا زهری
 
آن حرف که از دلت غمی بگشاید
در صحبت دل شکستگان می ‌باید:

هر شیشه که بشکند، ندارد قیمت
جز شیشهٔ دل که قیمتش افزاید.

•    معنی تحت اللفظی:
•    سخن غمگسار از دل را باید در معاشرت با دلشکستگان شنید.
•    شکستن شیشه ـ معمولا ـ به تخریب ارج آن منجر می شود.
•    شکستن شیشه دل اما ـ برعکس ـ به افزایش ارزش آن می انجامد.

•    چرا و به چه دلیل دل شکسته در اثر شکست، کسب ارج و ارزش می کند؟

1

 
آن حرف که از دلت غمی بگشاید
در صحبت دل شکستگان می ‌باید:

•    برای پاسخ به این پرسش باید از خود پرسید، منظور از شکسته دل چیست؟

•    معنی تحت اللفظی شکسته دل، محزون و آزرده دل و رنجیده خاطر و مأیوس و نومید است.

•    اکنون این سؤال مطرح می شود که چرا باید سخن شکسته دلان غمگسار باشد؟
•    شنیدن سخن کسانی که خود غرقه در غم و اندوه اند، چرا باید غمگسار باشد؟

•    شیخ به این سؤال ما هم جواب می دهد:

2

 
هر شیشه که بشکند، ندارد قیمت

•    شیخ به قصد اثبات نظر، بسان تجربه گرائی سرسخت، دلیلی تجربی و عینی عرضه می کند:
•    هر شیشه که بشکند، بی ارج و ارزش می گردد.

•    مراجعه کنید به تجربه گرائی (امپیریسم) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3

•    دلیل سلب ارزش از شیشه در اثر شکستگی، سلب فونکسیونالیته از شیشه است.
•    ارج و ارزش شیشه در همه فرم های متنوع آن، به خاطر فونکسیونی است که شیشه به عهده دارد.
•    در اثر شکستگی، شیشه سلب فونکسیونالیته می شود:

الف

•    در اثر شکستگی شیشه پنجره، ساختار آن تخریب می شود و در نتیجه، دیالک تیک ساختار ـ فونکسیون مختل می گردد.
•    آن سان که شیشه پنجره دیگر نمی تواند مانع نفوذ سرما و گرما و حشرات و دود و بو و غیره به داخل اتاق گردد.

ب

•    در اثر شکستگی بطری ترشی و یا جام آب و شراب، ساختار آن چنان صدمه می بیند که فونکسیون نگهداری ترشی و آب و شراب از آن سلب می شود.
•    تنها کاری که می توان با شیشه شکسته انجام داد، تعمیر دشوار آن و چه بسا دور انداختن احتیاط آمیز آن است.

4

 
جز شیشهٔ دل که قیمتش افزاید.

•    شیشه جام دل اما در اثر شکستگی ارجمندتر می گردد.

•    شیخ حتما دلایلی برای این ادعای خود دارد.

•    ولی این دلایل کدامند؟

5

 
جز شیشهٔ دل که قیمتش افزاید.

•    شیخ دیالک تیک فرم و محتوا را به شکل دیالک تیک جام دل و محتوای دل بسط و تعمیم می دهد.
•    بدین طریق، دیالک تیک معکوس و منفی حیرت انگیز نوینی تشکیل می شود:
•    آن سان که با تضعیف و تخریب فرم (شیشه جام دل)، محتوای دل (احساس و عاطفه و اندیشه) تقویت می شود.

6

•    در این دیالک تیک معکوس و منفی نوین از شیخ اصفهان، میان دو قطب دیالک تیکی، رابطه ای معکوس برقرار است:
•    تخریب فرم (شیشه دل) به شکوفائی محتوا (احساس و عاطفه و اندیشه) منجر می شود.

7

•    عکس این قضیه نیز صادق است:
•    تقویت فرم (صورت و شکل و هیئت و هیکل و ظاهر) چیزها، اندیشه ها و آدم ها، به بهای تضعیف و چه بسا حتی تخریب محتوای آنها صورت می گیرد.

8

 

•    بویژه در شرایط کنونی می توان شاهد یکه تازی همین دیالک تیک معکوس و منفی شیخ اصفهان بود:
•    فرم زنان و نران کنسرن های سکس و پلی بوی و هالی وود و غیره رد خور ندارد.
•    مانی پولاسیون فرم این ها اما به بهای تخریب محتوای شان تمام شده و می شود.
•    آن سان که با زیبارویان نر و زن بدشواری می توان ده دقیقه گفتگو داشت.
•    همزیستی مادام العمر با اجنه جدید، پیشکش.

ادامه دارد.