پراگماتیسم

چارلز سندرز پیرس (1839 ـ 1914)
ریاضیدان، فیلسوف و منطقدان آمریکائی
مؤسس پراگماتیسم
مؤسس سمیوتیک (همراه با فردیناند ساسور)

مانفرد بور
برگردان شین میم شین

• پراگماتیسم نامی است، برای جهان بینی ایدئالیستی ـ ذهنی و اگنوستیسیستی رایج در کشورهای انگلوساکسن که به پیروی از چارلز سندرز پیرس ـ قبل از همه ـ از سوی ویلیام جیمز توسعه داده شده و توسط شیلر و جان ده وی تدوین یافته است.
• فرمی که جان ده وی به پراگماتیسم داده، به اینسترومنتالیسم (ابزارگرائی) نیز معروف شده است.

• پراگماتیسم را می توان فرم نمودین انگلوساکسنی فلسفه حیات تلقی کرد.
• پراگماتیسم در موارد بیشماری با جهان بینی نیچه انطباق دارد و در بسیاری از مسائل با پوزیتیویسم که شدیدا تحت تأثیرش قرار دارد، سازگار است.

• از دیدگاه پراگماتیسم، کلیه تصورات، مفاهیم، قضاوت ها و نظرات ما قواعدی اند، برای رفتار (پراگمای) ما و «حقیقت» آنها، تنها در سودمندی عملی آنها برای زندگی ما نهفته است.

• معیار حقیقت، از دیدگاه پراگماتیسم، عبارت است از سودمندی، فایده، نتیجه و نه انطباق با واقعیت عینی.

• به قول ویلیام جیمز، «حقیقت هر چیز بوسیله نتیجه نهائی آن اثبات می شود.»
• به عبارت دیگر «هرتصور تا زمانی که برای زندگی ما مفید باشد، حقیقی محسوب می شود.»

• مسئله حقیقت، از دیدگاه پراگماتیسم بطورکلی، عبارت است از مسئله ای که در «منطق»، «کلاس درس» و یا در «پای موعظه و منبر» معنی پیدا می کند.
• در زندگی عملی نه حقیقت تصورات ما، بلکه «ارزش نقد» آنها، فایده، منفعت و نتیجه آنها در رابطه با منافع متغیر و خاص ما مطرح است.

• پراگماتیسم این درک و برداشت خود از حقیقت را، نه تنها در عرصه تئوری شناخت، بلکه در مورد مسائل اخلاقی نیز معتبر می داند.

• اخلاق از دیدگاه پراگماتیسم، پیشداوری به میراث مانده است:
• در زندگی عملی هنجارهای اخلاقی معتبر برای همه، وجود ندارند.

• با درک پراگماتیستی حقیقت و اخلاق، دو شاخص دیگر پراگماتیسم، یعنی رلاتیویسم و پلورالیسم در پیوندتنگاتنگی قرار دارند.

• اخلاق، اتیک، رلاتیویسم و پولورالیسم بتدریج مستقلا و مفصلا توضیح داده خواهند شد.

• تقلیل حقیقت و اخلاق به سودمندی و فایده رسانی برای افراد و یا گروه هائی از انسانها، گشتاور تعیین کننده ای در جهان بینی پراگماتیسم است.
• دلیل آن ـ قبل از همه ـ این است، که پراگماتیسم به بخش لاینفک ایدئولوژی امپریالیسم آمریکا بدل شده است.

• بنام پراگماتیسم، هر عملی که برای امپریالیسم آمریکا مفید و موفقیت آمیز باشد، می تواند هم اخلاقی و هم حقیقی تلقی شود:
• در سیاست داخلی:
• پایمال کردن حقوق و آزادی های بورژوائی ـ دمکراتیک و پیشبرد فرم های حاکمیت و سرکوب دیکتاتورمنشانه.
• در سیاست خارجی:
• تجاوز به دولت های دیگر و اقدامات ستمگرانه در حق ملت های دیگر.

• مراجعه کنید به دیالک تیک پراتیک و تئوری، آگنوستیسیسم (ندانمگرائی)

پایان