سیری در شعر شب و هوس از فروغ فرخزاد (3) (بخش آخر)

فروغ فرخزاد

(1313 ـ 1345)

 (1934 ـ 1966)

اسیر

1331 (1952)

تحلیلی از شین میم شین

 8

در لا بلای گردن و موهایم

گردش کند نسیم نفس هایش

نوشد، بنوشد که بپیوندم

با رود تلخ خویش به دریایش

1

·        فروغ هفده ساله ـ علیرغم شورش و خیزش غول آسایش ـ هنوز فروغ واقعی و بالغ و بالیده و بالنده نیست.

2

·        فروغ میان خود و یار گمشده رابطه اوبژکت ـ سوبژکت برقرار می کند، خود را مثل زن سنتی تا درجه چیزها تنزل می دهد و در بهترین حالت، با رود تلخش به دریای او پیوستن می خواهد.

3

·        اینکه زن منکوب و مطرود به مثابه پرولتاریای مضاعف در جامعه فئودالی ـ بنده داری خود را حداقل صاحب رودی تلقی کند، گامی بزرگ به پیش است، ولی این طرز تفکر هنوز مهر عقب ماندگی فئودالی ـ سنتی را بر پیشانی خویش دارد.

4

·        طغیان آغاز شده است و سدها باید یکی پس از دیگری در هم شکسته شوند.

·        خطه خجسته آزادی و استقلال فردی و اجتماعی را باید سنگر به سنگر تسخیر کرد و فروغ با اولین شعرش، قدم در راه نبرد رهائی بخش می نهد.

9

وحشی و داغ و پر عطش و لرزان

چون شعله های سرکش بازیگر

در گیردم، به همهمه در گیرد

خاکسترم بماند در بستر

  

·        از سراپای این دو بیت، اوبژکت وارگی می چکد، هیچوارگی در مقابل آلترناتیو کشکی، مجازی و موقت، برای رهائی از چنگ تنهائی.

·        راه خروج از بحران را فروغ هفده ساله در خاکستر گشتن خویش می جوید، در سوختن به آتش غریزه.

·        این حکم حاوی خودستیزی و خردستیزی همزمان است.

10

در آسمان روشن چشمانش

بینم ستاره های تمنا را

در بوسه های پر شررش جویم

لذات آتشین هوس ها را

·        «من» شاعر هنوز به تمامت بود خود واقف نیست.

·        «من» شاعر حلال مشکلات خود را در بیگانه می جوید، بیگانه ای که به جادوی غریزه به دام می افتد و خود هزاران بند مادی و معنوی دیگر به پای دارد.

·        غلبه بر تنهائی از معبر دیالک تیک خود شناسی و جامعه شناسی می گذرد و فروغ دیر یا زود بدان دست خواهد یافت.

·        خواهیم دید.

11

می خواهمش دریغا، می خواهم

می خواهمش به تیره، به تنهایی

می خوانمش به گریه، به بی تابی

می خوانمش به صبر و شکیبایی

·        این همان خواهش غریزی است که به تریاک صبر و شکیبائی سرشته است.

·        صبر یکی دیگر از مقولات ادبی و فلسفی مهم در ادبیات و فلسفه کشور ما ست، که باید مستقلا بررسی شود.

·        صبر خود دیالک تیک فعالیت و انفعال است:

1

·        صبر هم به معنی تسلیم و رضا ست.

2

·        و هم به معنی مقاومت، پیکار، ایثار و امید است.

12

لب تشنه می دود نگهم هر دم

در حفره های شب، شب بی پایان

او ـ آن پرنده ـ شاید می گرید

بر بام یک ستاره سرگردان

·        این آخر و عاقبت انتظار آلوده به انفعال است.

·        ناکامی و تنهائی!

پایان