سیری در گلستان سعدی (101)

رعایا در حوالی رامسر

 سعدی شیرازی 

 ( ۵۶۸ - ۶۷۱ هجری شمسی)

حکایت نهم

(گلستان با ب اول، ص 29) 

تحلیلی از شین میم شین

آنگه مرا گفت:

«از آنجا که همت درویشان است و صدق معاملت ایشان، خاطری همراه من کنند که از دشمنی صعب، اندیشناکم.»

گفتمش:

«بر رعیت ضعیف، رحمت آور، تا از دشمن قوی زحمت نبینی.»

·        همین توصیه سعدی به ملک ستمکار عرب، سرشار از دیالک تیک و استه تیک است:

1

گفتمش:

«بر رعیت ضعیف، رحمت آور، تا از دشمن قوی زحمت نبینی.»

·        سعدی از سوئی دیالک تیک فراز و فرود را به شکل دیالک تیک ملک و رعیت و از سوی دیگر به شکل دیالک تیک قوی و ضعیف بسط و تعمیم می دهد.

2

·        سعدی اما همزمان از ترکیب این دو دیالک تیک، دیالک تیک مرکبی به شکل دیالک تیک ملک قوی و رعیت ضعیف از سوئی و دیالک تیک دشمن قوی و رعیت ضعیف از سوی دیگر تشکیل می دهد.

3

·        در کپسول شیرین و بظاهر هومانیستی این رهنمود سعدی، محتوای ایدئولوژیکی ـ طبقاتی زهرآگین آن پنهان شده است که کشف و افشایش کار آسانی نیست:

4

گفتمش:

«بر رعیت ضعیف، رحمت آور، تا از دشمن قوی زحمت نبینی.»

·        سعدی به چرخش قلمی اکثریت مولد و زحمتکش جامعه فئودالی را یعنی رعایا را به مثابه طبقه اجتماعی ضعیف به خورد خواننده و خلایق می دهد و عملا دیالک تیک اشرافیت بنده دار و فئودال ـ رعیت را وارونه می سازد.

·        واقعیت اما این است که اگر رعیت دست از کار بکشد، نه از شاه و اشرافیت بنده دار و فئودال نشان می ماند و نه از طبقه حاکمه شاهنشان.

·        در آن صورت باید ملک و ملکه و ملک زاده ها و اشرافیت بنده دار و فئودال به گدائی بروند تا از گرسنگی و تشنگی نمیرند.

5

گفتمش:

«بر رعیت ضعیف، رحمت آور، تا از دشمن قوی زحمت نبینی.»

·        سعدی ضمنا به عالی ترین نماینده طبقه حاکمه (ملک عرب) رهنمود استراتژیکی می دهد:

·        برای حفظ تاج و تختت بهتر است که در چپاول دسترنج رعیت اندازه نگه داری!

·        چرا؟

·        به این دلیل که رعیت ناراضی در صورت حمله دشمن می تواند پشت به طبقه حاکمه ملی کند و به بیگانه روی برد.

·        این رهنمود سعدی اما به چه معنی است؟

6

·        این رهنمود سعدی بدان معنی است که هیچ طبقه حاکمه ای بدون پایگاه اجتماعی وسیع قادر به ادامه حیات نیست.

·        این رهنمود سعدی رهنمودی عام و معتبر در همه فرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی است.

·        نظامات اجتماعی وقتی فرو می پاشند که توده های مولد و زحمتکش آنها را مورد حمایت قرار ندهند.

·        قطع حمایت توده ای از هر حاکمیت و حکومتی عملا به معنی بحران آن حکومت و حاکمیت خواهد بود و در صورت آماده بودن شرایط سوبژکتیف (تشکیلات سیاسی طبقه اجتماعی دیگر) به معنی سقوط آن حکومت و حاکمیت خواهد بود.  

7

·        نکته مهم دیگر در رهنمود سعدی، تقویت پشت جبهه (تأمین حمایت توده های مولد) برای سنگین تر کردن تناسب قوا به نفع طبقه حاکمه ملی است.

·        چون در این صورت طبقه حاکمه ملی می تواند به جنگ فرساینده درازمدتی مبادرت ورزد و بر دشمن بمراتب قوی تر غالب آید، البته اگر پشت جبهه دشمن از استحکام نازلتری برخوردار باشد.

ادامه دارد.