فصل
پنجم
ایدئالیسم
پروفسور
دکتر اندراس گدو
برگردان
شین میم شین
بخش
سوم
تاریخ
پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:
خردستیزی
قسمت هشتم
اعلام
جزم (دگم) پوزیتیویستی
کومته
ادامه
30
·
کومته به خط فکری قبلی خود در
تئوری شناخت که عمدتا سوبژکتیویستی بود، به هنگام سخن گفتن از تقدم سوبژکتیویته و «اصل
قلبی» که در مغایرت با تمایلات او در فلسفه علم آغازین او بود، اعتراف می کند.
31
·
کومته در مرحله آخر زندگی اش به
اندیشه امپیریستی اصلی پوزیتیویسم خود کماکان وفادار مانده است.
·
ولی آن را تحت تابعیت تقدم سوبژکتیویته
و «اصل قلبی» قرار می دهد.
·
این موضع فکری او اما فاقد اعتبار
فراگیر بوده است:
·
کومته در اواسط سال های 20 بر آن بوده
که «امپیریسم مطلق امکان ناپذیر است.»
·
(کومته، «آثار دوره جوانی»، ص 326)
32
·
از دید کومته، «انسان بنا بر طبیعت
خود قادر به انجام کارهای زیر نیست:
الف
·
ترکیب حقایق امور و نتیجه گیری از آنها.
ب
·
تحت نظر گرفتن ساده حقایق امور و توجه
یقین مند به آنها، بدون پیوند دادن آنها با توضیحی.»
·
(همانجا ص 326)
33
·
گشتاورهای غیرامپیریستی شناخت، بنظر
کومته در وهله اول ضرورت های فکری ـ پسیکولوژیکی اند.
·
این گشتاورها اما در سیستم پوزیتیویسم
به مسائل معرفتی ـ نظری ئی مبدل می شوند که در چارچوب امپیریسم غیرقابل حل اند.
·
اگرچه کومته ادعا می کند که از
عهده حل آنها بر آمده است.
34
·
کومته در توضیح دانش ریاضی نیز با
این مسئله مواجه می شود:
·
در قاموس کومته، «شرایط بنیادی
مثبتیت (پوزیتیویته)» فقط بکمک ریاضیات قابل شناخت اند.
·
«روح عام فلسفه مثبت در آغاز بوسیله فرهنگ
ریاضی قوام یافت.»
·
(کومته، «فلسفه مقدم»، ص 451)
35
·
کومته اما ریاضیات را بلحاظ معرفتی
ـ نظری (تئوری شناخت) دو شقه می کند:
الف
·
«ریاضیات مشخص» (هندسه و ریاضیات عقلائی)
ب
·
«ریاضیات مجرد و یا انتزاعی»
·
کومته برای «ریاضیات مشخص»، خصلت
آزمایشی، فیزیکی و پدیده ای قائل می شود.
·
«ریاضیات مجرد» به نظر کومته اما «فقط
منطقی و عقلائی است.»
·
(همانجا، ص 72)
36
·
بدین طریق، نه فقط « اعتبار
امپیریسم در ریاضیات مجرد ازبین می رود، بلکه مقدمات این نظر بدان معنی است که با
اصل امپیریسم نمی توان به توضیح منطق و عقلانیت (راسیونالیته) نایل آمد.
37
·
کومته به هنگام بنیانگذاری جامعه شناسی
در دایره شیطانی معرفتی ـ نظری گرفتار می آید:
الف
·
او اعلام قانون سه مرحله ای را بر
درک «آنسامبل» مشاهده حقایق امور مقدم می داند.
·
ضمن اینکه قانون سه مرحله را نتیجه
درک «آنسامبل» مشاهده حقایق امور قلمداد می کند.
ب
·
در قانون سه مرحله ای کومته، سوبژکتیویته
موکول به تشکیل حقایق امور و قوانین است.
·
همان حقایق امور و قوانینی که سوبژکتیویته
باید تشخیص دهد.»
·
(ترولچ، «هیستوریسم و مسائل مربوط بدان»، ص
406)
37
·
ترولچ می نویسد:
·
«کومته منطقدان است و نه تئوری شناخت دان.
·
او اما به عنوان منطقدان نمی تواند
زیر این مسئله بزند که کشف و درک و توضیح خود حقایق امور به شرط تفکر صورت می گیرد
و حقایق امور بوسیله تفکر تشکیل می شوند.
·
کومته قبول دارد که مقولات به
همراه آورده شده و اپریوریستی (تجربی) در این میان، نقش تعیین کننده بازی می کنند.»
·
(همانجا)
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر