دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (55)

اثری از مجله ارجمند هفته

فصل چهارم

علائم روشنگری ستیزی

پروفسور دکتر هانس هاینتس هولتس

برگردان شین میم شین

بخش چهارم

منافع خصوصی و روشنگری ستیزی

 ادامه

 آنسلم فون کانتربری (1033 ـ 1109)

فیلسوف و تئولوگ قرون وسطی

بنیانگذار اسکولاستیک

نماینده اصلی اسکولاستیک آغازین

13

·        وقتی آنسلم فون کانتربری پرسید:

·        (به عوض ایمان کورکورانه)، «چگونه می توان وجود خدا را اثبات کرد؟»، جریان توسعه ی طولانی ئی آغاز گشت که خودسری، خودکامگی و بی اعتنائی تعالیم مذهبی رفته رفته زیر ضربه قرار گرفت.    

14

·        تا اینکه بالاخره دعوی خرد مبنی بر اینکه این جهان باید نه بر کلام کشیشان، بلکه بر پایه های مرئی و ملموس و معلوم بنا شده باشد، پیروز گشت.

15

·        این دعوی خرد به مثابه هنجار و الزام اعتبار دارد، اگرچه تشکیل جهان هنوز بخردانه نیست.

16

·        عقلانیت (راسیونالیته) هرگز بدون مقابله با مقاومت، بدون درگیری با جریان مخالف به کرسی نمی نشیند.  

17

·        مبارزه میان روشنگری و خردستیزی هرگز پایان نمی یابد.

18

·        مبارزه میان روشنگری و خردستیزی در هر عصری باید از نو ادامه یابد.

19

·        به این دلیل که انسان ها راجع به همه چیز جهان تمامت حقیقت را نمی دانند.

·        از این رو، در شکاف های هر دانشی همیشه حلقه هائی جا می گیرند که مانع تفکر انتقادی اند و می توانند حامل منافع خصوصی باشند.

20

·        بر تنش و تضاد موجود میان خاص و عام نمی توان با تنویر نظری یکباره برای همیشه غلبه کرد.

·        این تنش و تضاد خود را به مثابه یک رابطه رئال در جهان مملو از تنوعات، پیاپی باز تولید می کند.

21

·        توضیح عقلی و انتقاد از ایدئولوژی از وظایف همیشگی تفکر تابع عقل، بویژه فلسفه است.

22

·        بدین طریق، به خودی خود روشن می شود که خرد در تاریخ پس از هگل و مارکس، چیزی جز غلبه بر تضادهای رئال جامعه در تفکر و توسط تفکر نمی تواند باشد.

23

·        درست به همان سان که در عصر «توهمات قهرمانانه بورژوازی ترقی طلب» در قرن 17 و 18 بوده است.

·        (مانفرد بور، «خرد ـ انسان ـ تاریخ»، 1977)  

24

·        تشکیل مفهوم دیالک تیکی خرد درک ساختار عقلی روندهای مادی جامعه بشری را در پرتو تضادهای شعله ور در آن امکان پذیر ساخته است.

25

·        بدین طریق هاله «فقدان عقلانیت» (ایراسیونالیته) در تاریخ افشا و تار و مار شده است.   

26

·        ماتریالیسم تاریخی با توضیح سیر قانونمند تاریخ بر اساس شرایط مادی، آرزو و سودای فلسفه روشنگری را برآورده ساخته و جامه عمل پوشانده است:

الف

·        انسان در طبیعت اراده خود را به کرسی می نشاند و توانائی های خود را ببرکت کار، یعنی با تغییر طبیعت در روند و سازمان کار توسعه می دهد:

ب

·        انسان مناسبات تولیدی را پدید می آورد که با تهیه و تولید وسایل فنی به تشکیل فرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی تمایزمند، عالی تر و پیشرفته تر می انجامد.  

ادامه دارد.