شین میم شین
نه
اندیشه مادرزاد وجود دارد
و
نه
اندیشیدن مادرزادی.
اندیشیدن
را
باید مثل هرعلم،
در روندی دشوار فراگرفت.
شیخ سعدی
(۱۱۸۴ ـ ۱۲۸۳ و یا ۱۲۹۱)
(دکتر حسین رزمجو: بوستان سعدی، ص ۲۶)
حکایت هفتم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان
سعدی»، ص ۲۶ ـ ۲۸)
۱
خردمند مردی در اقصای شام
گرفت از جهان کنج غاری مقام
شنیدم که نامش «خدا دوست» بود
ملک سیرتی، آدمی پوست بود
معنی
تحت اللفظی:
مرد
خردمندی در حوالی سوریه در گوشه غاری عزلت گزید.
اسمش
خدادوست بود
و
فردی
با ظاهر آدمی و ذاتی فرشته ای
بود.
سعدی
در این بیت
شعر،
برای توصیف خردمندی غارنشین،
از
ترکیب دیالک تیک پوست و سیرت و
دیالک تیک آدمی و ملک، دیالک تیک آدمی صورت و ملک سیرت
را
فرمولبندی می کند،
که
به
معنی بسط
دیالک تیک فرم و محتوا و یا دیالک تیک پدیده و ماهیت
است.
سعدی
این دو دیالک تیک
را
به
صدها صورت
بسط داده است.
سعدی
در این حکایت
به
تبلیغ و توضیح تئوری «شبان ـ گرگ ـ گله» ادامه می دهد و مشخصات «شبان» را بر می شمارد.
او
در
مفهوم «ملک سیرتی آدمی پوست»،
برای توصیف عابد،
دیالک تیک ظاهر و ذات (پدیده و ماهیت)
را
به خدمت
می گیرد،
که
یکی از پر مصرفترین دستافزارهای دیالک تیکی سعدی
است.
ملک سیرتی و آدمی پوستی ضد یکدیگرند،
ولی علیرغم آن
در
عابد
وحدتی
را
تشکیل می دهند:
وحدت اضداد
را.
تفکر دیالک تیکی خودپوی سعدی در اعماق قرون وسطی،
ستایش انگیز و فخرانگیز
است.
این طرز تفکر،
علیرغم ناپیگیری های جدی،
خط اصلی سیستم فکری او
را
تشکیل می
دهد.
دیالک تیک عینی،
درضمیر شفاف شاعر
انعکاسی ژرف می یابد
و
تفکر دیالک تیکی خودپوئی
را
به
او
القاء می کند.
سعدی از این نظر،
به
احتمال قوی،
دردانه فلسفی یگانه شرق
خواهد ماند.
ما این لیاقت شگرف را در آثار علما، حکما و شعرای دیگر
نیز
خواهیم جست
و
با
سعدی
مورد مقایسه قرار خواهیم داد.
تفکر مفهومی و متد فکری دیالک تیکی
خودپو
ستون فقرات تفکر سعدی
را
تشکیل می دهند
و
او
را
از
دیگران
متمایز می سازند.
فئودال زاده هائی
که
به
پست و سمت استادی دانشگاهها
ارتقاء یافته اند
و
به
سعدی
شناسی
روی آورده اند،
از
حد عمده
کردن فرم فریبای کلام او
فراتر نرفته اند
و
این دستاورد فلسفی نبوغ آمیز سعدی
را
درک نکرده اند
و
بدان
ـ در بهترین حالت ـ
تحت عنوان
صنعت تضاد
اشاره ای
گذرا کرده اند و رفته اند.
نظرات کسانی که تفکر علمی را نمایندگی می کردند،
باید مورد تحلیل قرار گیرند.
ما نخست به تحلیل مستقل فلسفه سعدی و حافظ می پردازیم
و
بعد
کشفیات
خود
را
با نظرات دیگران مورد مقایسه
قرار می
دهیم.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر