خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۰۱)

 

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان

توسط ایمانوئل کانت

 

۱۴

 

ایمانوئل کانت

(۱۷۲۴ ـ ۱۸۰۴)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

اثر او تحت عنوان «نقد خرد محض» نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.

کانت در زمینه های زیر دورنمای فراگیر نوینی به روی فلسفه گشوده است:

اتیک (انتقاد از عقل عملی)

استه تیک (انتقاد از قوه قضاوت)

فلسفه مذهب

فلسفه حقوق

فلسفه تاریخ

پروله گومنا

(مقدمه)

·     کانت با فلسفه خود عملا می کوشد تا علاوه بر جا باز کردن برای قانونمندی عینی حوادث طبیعی، برای آزادی اراده انسانی هم جا باز کند.

۱۵

·    دلیل کانت این است که انسان به مثابه جزئی از طبیعت، تحت قانونمندی های عینی حوادث طبیعی قرار دارد.

·     (یعنی تابع قانونمندی های حوادث طبیعی است.)

۱۶

·    مسئله گزاری منتج از آن، گشتاوری (ممانی) بود که کانت به برکت آن اولین طرفدار خود را پیدا کرد.

۱۷

·    به اهمیت مسئله گزاری آموزه آنتی نوم ها برای تشکیل و شکوفایی فلسفه کانت، برای اولین بار، اردمن، در مقدمه ای بر حکمی از کانت در اثرش تحت عنوان پروله گومنا و مقدمه ای بر بازتاب ها و نقد خرد محض اشاره می کند.

۱۸

·    البته ایراد اردمن این است که پیوند فلسفه کانت با روند تشکیل جامعه بورژوایی را مطرح نمی کند و حتی سؤالی در این زمینه طرح نمی کند.

۱۹

·    در این زمینه علاوه بر شیللر، قبل از همه فیشته بوده که تحت تأثیر فلسفه کانت برانگیخته می شود و به نماینده فلسفه کانت مبدل می گردد.

۲۰

·    ف. پاوکن نیز به همین تشخیص رسیده است.

·    (ف. پاوکن، «ایمانوئل کانت. زندگی و آموزه او»، ۱۹۲۰، ص ۹۶)

۲۱

·    ف. پاوکن اما آن را به نفوذ هیوم (معلم کانت) بر کانت مربوط می داند و محدود می کند.

۲۲

·    اگر به فلسفه کانت از تاریخ تئوری شناخت پرداخته شود، کاری که همه ادبیات نئوکانتیانیستی و طرفداران نئوکانتیانیسم می کنند، محدود کردن پاوکن، درست است.

۲۳

·    فقط مسئله گاه فلسفه کانت، در وهله او، منتج از پیشرفت مسئله گزاری معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت) نیست.

·    بلکه منتج از مسئله اساسی تاریخی ـ جامعه ای زمانه است:

·    منتج از گذار جامعه آلمان از فئودالیسم به کاپیتالیسم تحت شرایط آلمان است.

۲۴

·    ما در اینجا بی تردید با مسئله اساسی آموزه کانت سر و کار پیدا می کنیم.

۲۵

·    این آموزه کانت، اگرچه تحت تأثیر مواد فکری ماقبل کانت فرمولبندی شده، اما بیانگر چیزی فراتر از مسئله گزاری فلسفی جدید است.

۲۶

·    آموزه کانت، همزمان، تثبیت تئوریکی مسئله تاریخی ـ جامعه ای اساسی دوران است.

ادامه دارد.