خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۱۰)

 

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان

توسط ایمانوئل کانت

 

 

 

ایمانوئل کانت

(۱۷۲۴ ـ ۱۸۰۴)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

 پیشگفتار

قسمت سوم

ادامه

۲۱

·     درست به همین دلیل، جا زدن فلسفه کانت به مثابه ترکیب راسیونالیسم با امپیریسم، اشتباه فاحشی است.

۲۲

·     برای اینکه این دعوی غلط، مسئله مربوط به پیش شرایط تاریخی ـ جامعه ای فلسفه کانت را از قلم می اندازد و در توضیح آن خود را فقط به مواد فکری فلسفی ـ تاریخی به معنی محدود کلمه، محدود می سازد.

۲۳

·     ما هرگز منکر آن نمی شویم که هر متفکری با مواد فکری ماقبل خود پیوند برقرار می کند.

·     تحت تأثیر آن مواد فکری در مسیر معینی می افتد و برانگیخته می شود.

·      و بدین طریق، شعاع عمل فکری اش (میدان تأثیرگذاری اش) تحت تأثیر قرار داده می شود.

۲۴

·     به قول انگلس، «فلسفه هر دوران، به مثابه عرصه معینی از تقسیم کار، حاوی مواد فکری معینی به مثابه پیش شرط است که از پیشینیان خویش به میراث می برد و از آن شروع به حرکت می کند.»

·     (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۳۷، ص ۴۹۳)

۲۵

·     با کانت نیز، قضیه، طبیعتا از این قرار بوده است.

۲۶

·     اما برقراری پیوند با مواد فکری ماقبل، به طرز دلبخواهی و تصادفی صورت نمی گیرد.

·     بلکه تحت شرایط معینی صورت می گیرد:

·     اینکه از مواد فکری ماقبل، چه چیزی تقبل می شود و چگونه تقبل می شود، مواد فکری ماقبل، با حلاجی نوین، چه فرمی کسب می کند و چه گشتاورهایی از آن مهم و یا بی اهمیت تلقی می شوند، همه توسط جایگاه اجتماعی ـ اقتصادی  و شرایط مبارزه طبقاتی ئی تعیین می شود که متفکر تحت آن قرار دارد.

۲۷

·     سؤالات و مسائل هر فیلسوف واقعا بزرگ از قبیل کانت، عبارتند از سؤالات و مسائل زمانه او.

·     یعنی، جامعه و طبقه اجتماعی او.

۲۸

·     آنچه که کانت را با تفکر راسیونالیستی و امپیریستی پیوند می زند و یا از آندو جدا می کند، اصول بنیادی فلسفه بورژوازی ترقیخواه به طور کلی است.

·     به عبارت دیگر، نحوه و نوع استدلال و اثبات فلسفی آنها (اصول بنیادی فلسفه بورژوازی ترقیخواه به طور کلی) است.

۲۹

·     مسئله اساسی کانت، مسئله اساسی کل فلسفه کلاسیک بورژوایی است:

·     نشان دادن چگونگی امکان پذیر گشتن تسلط راسیونال انسان بر طبیعت و جامعه است.

۳۰

·     طبیعی است که کانت برای حل این مسئله اساسی فلسفه کلاسیک بورژوایی با تفکر راسیونالیستی و امپیریستی پیوند برقرار می کند و از آن شروع به کار می کند.

۳۱

·     کانت در این زمینه با دشواری های به کلی دیگری دست و پنجه نرم می کند.

·     دشواری های متفاوت از دشواری هایی که دکارت و فرانسیس بیکن در آغاز توسعه فلسفه کلاسیک بورژوایی، با آنها دست و پنجه نرم کرده بودند:

·     تشکیل جامعه بورژوایی، در عرصه بین المللی، به مرحله توسعه نسبتا بالایی رسیده است.

·     مرحله ای که در آن، خصلت تضادمند نظام نوین به آشکار شدن آغاز کرده است و توسط فلسفه بورژوازی انگلیس، یعنی امپیریسم نیز بازتاب یافته است.

۳۲

·     کانت اینجا با دشواری هایی دست و پنجه نرم می کند که ناشی از خودویژگی های توسعه کاپیتالیستی در آلمان (عقب ماندگی آلمان) اند.

۳۳

·     فلسفه کانت، خدمت او به وقوف فلسفی بورژوازی به جامعه خویش است.

·     بورژوازی ئی به نام بورژوازی آلمان.

ادامه دارد.