دایرة المعارف جامعه شناسی مارکسیستی ـ لنینیستی (۱۱۹)

پروفسور دکتر 

ولفگانگ ایشهورن

اریش هان
مانفرد پوشمن
روبرت شولتس
هورست تاوبرت 

و دهها تن دیگر
(۱۹۶۹)

برگردان
شین میم شین

پیشکش
به

امیر حسین آریان پور

رابطه

۷

·    اینجا معلوم می شود که مفهوم رابطه در جامعه شناسی فرمال، در تضاد و مخالفت مستقیم با  جریانات مختلف جامعه شناسی تاریخی  و بویژه در تضاد و مخالفت با ماتریالیسم تاریخی و مفهوم مناسبات اجتماعی ماتریالیستی ـ تاریخی، سرهم بندی شده است. 

۸

·    مفهوم ماتریالیستی ـ تاریخی مناسبات اجتماعی بر خلاف مقوله رابطه، در جامعه شناسی فرمال، شامل نکات زیر است: 

الف

·    مفهوم ماتریالیستی ـ تاریخی مناسبات اجتماعی، به مثابه فرم تاریخی ـ مشخص، همیشه حاوی محتوای طبقاتی معین است.

ب

·    مفهوم ماتریالیستی ـ تاریخی مناسبات اجتماعی، به مثابه فرم روند های اجتماعی چیز لایتغیری نیست.

پ

·    مفهوم ماتریالیستی ـ تاریخی مناسبات اجتماعی، نتیجه کردوکار اکتیو (ضد پاسیو، مبتنی بر آگاهی) انسان ها ست.

·    یعنی فرم ضرور، قانونمند و تغییر پذیری است که به خصلت این کردوکار اکتیو انسان ها، به تضادهای درونی روابط اجتماعی و توسعه ای وابسته است که ببرکت آن کردوکار، تشکیل می شوند و در آنها جامه عمل می پوشند.

 ت

·    مفهوم ماتریالیستی ـ تاریخی مناسبات اجتماعی، بر خلاف مقوله رابطه، در جامعه شناسی فرمال، در برگیرنده سیستم این مناسبات است و میان مناسبات اجتماعی مادی  و مناسبات اجتماعی ایده ئولوژیکی تفاوت قایل می شود و نقش تعیین کننده را در دیالک تیک مناسبات اجتماعی مادی و مناسبات اجتماعی ایده ئولوژیکی از آن مناسبات اجتماعی مادی می داند. 

·    یعنی به مسئله اساسی فلسفه در عرصه جامعه، پاسخ ماتریالیستی می دهد.

۹

·    با مقوله رابطه، در جامعه شناسی فرمال،  نه درک مناسبات تاریخی ـ مشخص میان انسان ها، بلکه چه بسا، درک مناسبات عام مجرد میان انسان ها در مد نظر قرار دارد.

·    مناسبات عام مجردی که در هر روند تاریخی به طرز همیشه همان وجود دارند.

·    این بدان معنی است که در تجزیه و تحلیل روابط، از هر مرحله توسعه تاریخی ـ مشخص، به طرز بنیادی و سیستماتیک صرفنظر (انتزاع) به عمل می آید.

·    یعنی این مناسبات عام مجرد فرمالیزه و کمی (کوانتیفیکاسیون) می شوند.

·    به همین دلیل این جامعه شناسی عنوان فرمال کسب می کند.

۱۰

·    فون ویزه، کلیه حوادثی را که میان انسان ها رخ می دهند، در دو پدیده بنیادی زیر  خلاصه می کند:

الف

·    تقارب (نزدیک شدن) متقابل

ب

·     تنافر (دور شدن) متقابل

۱۱

·    این روندها همواره، چیزی جز از تغییر فاصله میان انسان ها نیستند.

۱۲

·    در قاموس فون ویزه، بر بنیان ایندو (تقارب و تنافر)، روندهای اجتماعی صورت می گیرند.

·    اگر این روندها بنا بر ماهیت شان همواره در فرم مشابهی صورت گیرند، همیشه به روابط یکسان  و یا مشابه منجر می شوند و بدین طریق واحد اجتماعی تشکیل می شود و آن را می توان تعریفی از روابط اجتماعی تلقی کرد.

ادامه دارد.