پروفسور دکتر گونتر کروبر
برگردان
شین
میم شین
VI
اصل علیت در
ایدئالیسم
·
درک ماتریالیستی علیت تا قرن هجدهم با درک عمدتا
ایدئالیستی ـ عینی علیت در مبارزه بود.
·
مبارزه ای که افلاطون آغاز کرده بود.
1
اصل علیت در
فلسفه لایب نیتس
گوتفرید ویلهلم
لایب نیتس
(1646 ـ 1716)
فیلسوف، دانشمند، ریاضی دان، دیپلومات، فیزیکدان، مورخ،
سیاستمدار، کتاب شناس و دکتر در حقوق دنیوی و اخروی (کلیسائی)
نماینده ایدئالیسم عینی
روح یونیورسال زمانه خویش
·
لایب نیتس نیز به شکل تغییر یافته ای این نظریه را
نمایندگی می کند.
·
او علیت را از قانون دلایل کافی استخراج می کند.
·
علیت نه در تأثیر متقابل مکانیکی اجسام مادی، بلکه در
تأثیربخشی اصلی کوشا قلمداد می شود که ذاتی منادها ست و بر مبنای هارمونی از قبل تثبیت
شده استوار شده است.
·
مراجعه کنید به قانون دلایل کافی، هارمونی از قبل تثبیت
شده در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
2
اصل علیت در
فلسفه هیوم
دیوید هیوم
(1711 ـ 1776)
فیلسوف، اقتصاددان و تاریخدان
از نمایندگان برجسته روشنگری انگلیس
از اقتصاددان ما قبل اقتصاد کلاسیک
معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث
·
درک ایدئالیستی ـ ذهنی علیت را برای اولین بار هیوم به
وضوح تمام رواج می دهد.
·
هیوم خصلت عینی علیت را رد می کند.
·
او احساس وجود اشتراط علی میان اشیاء را نتیجه عادت می
داند که گویا مردم پدیده هائی را که پشت سر هم اتفاق می افتند، نتیجه وجود پیوند
ضرور میان آنان محسوب می دارند.
·
بنظر هیوم، علیت فقط نتیجه یک جریان روانی سوبژکتیو است.
·
علیت مبتنی است بر توالی زمانی صرف استنباطات ما و سلسله
مراتب منظم آنها.
·
علیت خود فاقد هرگونه ضرورت عینی است.
3
اصل علیت در
فلسفه کانت
ایمانوئل کانت
(1724 ـ 1804)
برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان
اثر او تحت عنوان «نقد خرد محض»
نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.
کانت در زمینه های زیر دورنمای فراگیر نوینی
به روی فلسفه گشوده است:
اتیک (نقد خرد عملی)
استه تیک (نقد قوه قضاوت)
فلسفه مذهب
فلسفه حقوق
فلسفه تاریخ
«پرولگومنا» (مقدمات)
«افکاری
راجع به ارزیابی حقیقی قوای زنده» (1746)
«بررسی
هائی راجع به پیدایش روز و شب در چرخش زمین حول مدارش و ...» (1756)
«مسئله
پیر گشتن زمین بلحاظ فیزیکی» (1754)
«تاریخ
عمومی طبیعت و تئوری آسمان» (1755)
·
کانت اگرچه در نظریه خود راجع به علیت از موضع هیوم حرکت
می کند، ولی برخلاف او، علیت را واهی نمی شمارد و راه حل ایدئالیستی ـ ذهنی خود در
مورد مسئله علیت را به شرح زیر ارائه می دهد:
1
·
علیت یک مقوله فکری ضرور است.
2
·
علیت مفهومی اپریوریکی (ماورای تجربی) است.
·
مراجعه کنید به اپریوری در تارنمای دایرة المعارف
روشنگری
3
·
علیت مفهوم عقلی است که قبل از هر نوع تجربه ای وجود
داشته و ما بکمک آن، ادراکات خود را نظم و ترتیب می بخشیم.
4
·
علیت مفهوم عقلی ئی است که تجربه را بطور کلی امکان پذیر
می سازد.
5
·
به نظر کانت نظم و ترتیب علی چیزها را فهم وارد طبیعت می
سازد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر