حکایت پانزدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۳۷ ـ ۳۸)
بخش دوم
۱
ز دشمن شنو سیرت خود، که دوست
هر آنچ از تو آید، به چشمش نکو ست
معنی تحت اللفظی:
سیرت خود را از زیان دشمن بشنو.
نظر دوست
تعیین کننده نیست.
چون او از همه چیز تو خوشش می آید.
ایراد این رهنمود سعدی در زمینه انتقاد اجتماعی این است که درک ماهیت (سیرت) اوبژکت شناخت به علاقه و نفرت سوبژکت شناخت نسبت به اوبژکت شناخت وابسته قلمداد می شود.
سوبژکت شناختی قادر به کشف حقیقت قلمداد می شود که متنفر از اوبژکت شناخت باشد.
به نظر سعدی
علاقه سوبژکت نسبت به اوبژکت هر چه کمتر باشد، شناخت او از ماهیت اوبژکت، به همان اندازه بیشتر خواهد بود.
به عبارت دیگر، دشمن هرکس می تواند بهتراز دوست او، به سیرت او پی ببرد.
این شیوه شناخت سعدی
فرم معینی از سوبژکتیویسم است.
این نظریه باطل، متأسفانه در جامعه و جهان اعتبار وسیع کسب کرده است.
علت این امر عبارت از این است که کمتر کسی قادر به تفکر مفهومی است.
بدون تسلط به تفکر مفهومی نمی توان به شناخت واقعی چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها) نایل آمد.
از این رو، آنچه مردم به مثابه شناخت تلقی می کنند، ربطی به شناخت مفهومی ندارد و لذا نه حاوی ارزش معرفتی است و نه قابل اعتماد است.
صحت و سقم شناخت هر چیز را محک تجربه تعیین می کند و نه علاقه و نفرت سوبژکت شناخت نسبت به آن.
سوبژکت شناخت باید اوبژکت شناخت را با استفاده از روش ها و متدهای علمی بررسی مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد و از پله های مفاهیم، احکام، قوانین و تئوری های فلسفی به ذات آن نفوذ کند و شناخت نسبتا جامع و مطمئنی نسبت بدان کسب کند.
دلیل این نظر سعدی
یکسان انگاری انتقاد اجتماعی با عیب جویی و عیب گویی است.
اما
بدگوئی، عیبجوئی، تعریف و تمجید ربطی به شناخت علمی ندارند و بیشتر گمراه کننده اند، تا راهنما.
برای شناخت چیزها، پدیده ها و سیستم ها (انسانها) باید به طور عینی و عملی وارد کار شد.
یعنی علاقه و خصومت فردی را باید کنار گذاشت و اوبژکت شناخت را آنچنان که واقعا هست، یعنی مستقل از آرزوها و خواست های خویش، مورد حلاجی قرار داد.
دوست واقعی هم باید ما را به نواقص و عیوب مان آگاه سازد، تا بتوانیم آنها را حتی الامکان تصحیح کنیم.
نواقص و عیوب برای تصحیح خوبند و نه برای بگور بردن با خویش.
هسته معقول بیت شعر سعدی، این است که دوست به عیوب ما چشم می پوشد و دشمن آنها را افشا می کند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر