۱۳۹۹ دی ۱۵, دوشنبه

درنگی در شعری از پروین اعتصامی (۵)

 پروین اعتصامی، نگین درخشان بر تاریخ ادب پارسی

  پروین اعتصامی
(۱۹۰۷ ـ ۱۹۴۱)
 
تحلیلی
از
ربابه نون
 
۱

سوی بتخانه مرو، پند برهمن مشنو

بت پرستی مکن، این ملک خدائی دارد

 
پروین 
در این بیت شعر،
 دیالک تیک های متعدد مهمی را برای ابلاغ رهنمود خویش توسعه می دهد:
 
۲

سوی بتخانه مرو، پند برهمن مشنو

بت پرستی مکن، این ملک خدائی دارد.

 

پروین
اولا
 دیالک تیک بت و خدا
را
توسعه می دهد و نقش تعیین کننده را از آن خدا می داند.
 
تفاوت بین بت و خدا
چیست؟
 
بین بت و خدا
رابطه دیالک تیکی برقرار است:

می توان گفت که پروین 
 دیالک تیک ماده و روح
  را 
به شکل دیالک تیک بت و خدا بسط می دهد و نقش تعیین کننده را از آن روح (خدا) می داند.
 
جهان بینی ایدئالیستی پروین بدین طریق آشکار می گردد.
چون او روح را در دیالک تیک ماده و روح بر ماده مقدم می داند.
 

دیالک تیک ماده و روح 
مهم ترین دیالک تیک هستی به طور کلی است و تعیین جهان بینی آدمیان با برخورد به اقطاب این دیالک تیک صورت می گیرد:
جهان بینی ماتریالیستی
ماده را بر روح مقدم می داند
و
جهان بینی ایدئالیستی
روح را بر ماده مقدم می داند.
 
۳
پروین 
ضمنا
دیالک تیک مشخص و مجرد
را
به
شکل دیالک تیک بت و خدا بسط و تعمیم می دهد و نقش تعیین کننده را از آن مجرد (انتزاعی، خدا) می داند.
 
اینجا هم پروین دیالک تیک مشخص و مجرد را وارونه می سازد:
برای اینکه 
در
 دیالک تیک مشخص و مجرد
 اصولا و اساسا 
نقش تعیین کننده از آن مشخص است.
ولی
پروین از آن مجرد می داند.
 
الله
نخست بت بزرگ بتکده کعبه بوده است.
چیزی مادی و مشخص بوده است.
حضرت محمد
بت مادی و مشخص و زمینی و ملموس و محسوس الله
را
با
الله روحی، انتزاعی، آسمانی، ناملموس و نامحسوس 
جایگزین می سازد.
 
راستی چرا و به چه دلیل؟
چرا باید الله مادی و مشخص با الله روحی و مجرد جایگزین شود؟
 
برای پیدا کردن پاسخ به این پرسش،
باید به رسالت تاریخی انقلاب اسلامی اندیشید.
 
انقلاب اسلامی
مثل هر انقلاب اجتماعی دیگر
به
تعویض مناسبات تولیدی 
(زیربنای اقتصادی جامعه)
منجر می شود.
 
رسالت تاریخی انقلاب اسلامی
تخریب مناسبات تولیدی کمونیستی آغازین و تأسیس مناسبات تولیدی برده داری بوده است.
یعنی
تبدیل جامعه بی طبقه
به
جامعه طبقاتی بوده است.
 
این تحول اقتصادی ـ اجتماعی
اگرچه خشن و خونین و بی رحمانه بوده، ولی ناگزیر بوده و در تحلیل نهایی به نفع جامعه بوده است.
 
دلیلش
توسعه نیروهای مولده در مرحله آخر کمون اولیه و تنگ گشتن داربست مناسبات تولیدی برای نیروهای مولده توسعه یافته بوده است.
 
انفجار مناسبات تولیدی کمون اولیه در اثر رشد چشمگیر نیروهای مولده 
جامعه
را
در معرض تجزیه و تلاشی قرار داده بود.
تولید مایحتاج مادی جامعه
حتی
مختل شده بود.
مردم
نوزادان دختر خود
را
برای کاهش تعداد نان خور زنده به گور می کردند.
 
انقلاب اسلامی
انقلاب طبقه برده دار بوده 
و
نتیجه پیروزی اش
تشکیل نظام برده داری بوده است.
 
گذار
از 
بت پرستی به خداپرستی
(از پرستش بت مشخص و مادی الله به پرستش الله مجرد و روحی)
انعکاس ایده ئولوژیکی گذار از نظام اشتراکی اولیه به نظام طبقاتی برده داری بوده است.
 
بت الله  
در
بتکده کعبه
بزرگ ترین بت بتکده کعبه بوده است.
شاهنشاه بقیه بت های شخصی بت پرستان جامعه در بتکده کعبه بوده است.  
 
سؤال
اکنون
این است
که
الله آسمانی
شاهنشاه کدامین الله های زمینی شخصی و مادی شده است؟
 
ادامه دارد.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر