مذهب به مثابه اوتوپی (۸) (بخش آخر)

 

دکتر ورنر سپمن

 (متولد ۱۹۵۰)

   دکتر فلسفه،

از

مسئولین انتشار «دفاتر ماکسیستی»

آثار

کتب و مقالات بیشماری در زمینه نقد ایده ئولوژی، تئوری اجتماعی ـ انتقادی و جامعه شناسی فرهنگ

انسان و سیستم.

در انتقاد از مارکسیسم ساختارگرا

(۱۹۹۳)

دیالک تیک تمدن زدائی.

 بحران، خردستیزی و زورگوئی

(۱۹۹۵)

پایان انتقاد اجتماعی؟

پسا مدرنیته، هم واقعیت، هم ایده ئولوژی

(۲۰۰۰)

  دکتر ورنر سپمن

دفاتر مارکسیستی نوامبر ۲۰۱۰

برگردان

شین میم شین 

 

 

بخش پنجم

  

۱

·      پس از اشاره شتابزده به مفهوم دیالک تیکی مذهب، به مسئله آغازین برمی گردیم، تا ببینیم که «اوتوپی پول» و زر و زیور ایده ئولوژیکی چند لایه فریبا بر خصلت سرمایه داری، آیا واقعا ربطی به شعور مذهبی از نقطه نظر مارکس دارد؟

۲

·      و یا مشخص تر بگوئیم:

·      آیا سخن گفتن از «مذهب پول» بیش از آن که خصلت یک سیستم معنوی ساز واقعی داشته باشد، خصلت استعاری ندارد؟

۳

·      بت وارگی پول می تواند با تفکر مذهبی، وجه مشترکی داشته باشد.

·      اما بنظر من، کفه ترازو به نفع گشتاورهای متضاد بین آندو سنگینی می کند.

۴

·      آن سان که بت پرستی (فتیشیسم) در فرم های کنونی آن را نمی توان بطور اوتوماتیک با مذهب یکی تلقی کرد.

·      بویژه اگر ما تحلیل بت پرستی مارکس را با درک او از مذهب مبنا قرار دهیم.

۵

·      اما این تمایزات از چه قرارند؟

۶

·      من فکر می کنم که با شعور فتیشیستی (شعور مبتنی بر بت پرستی) حالات و احوالی تعیین می شوند و این شعور آنها را تقدیری و سرنوشتی تلقی می کند، بی اعتنا به اینکه آنها را در بست می پذیرد و یا میان آنها «تمایز» قائل می شود.

۷

·      معیار تمیز ماهوی ـ قبل از همه ـ توانائی پذیرش چیزهای ماورای تجربی است و توانائی باور به غلبه واهی (توهم آمیز) بر ناملایمات زمینی است:

·      شعور مذهبی بدین طریق، جهان خاص خود را پدید می آورد.

·      جهانی که بر محور تصورات نجات و سعادت دور می زند.

۸

·      اوتوپی زشت پول اما بر این مبنا حرکت می کند که می توان در جهان موجود به آسودگی دست یافت.

۹

·      امید متمرکز بر پول و ثروت هر چه محکمتر، به وضع موجود می چسبد.

۱۰

·      زیرا تفکر بورژوائی در هیچیک از فرم های خود دورنمائی برای «نجات و سعادت» نمی بیند.

۱۱

·      تفکر بورژوائی فقط و فقط در پی تصاحب است.

۱۲

·      تئولوژی قرن بیستم با بی اعتنائی به وعده های نجات و سعادت، در موارد بیشماری نسبت به نیازهای جهان بینانه بورژوائی سر تعظیم فرود می آورد.

۱۳

·      فوندامنتالیسم ارتجاعی مذهبی معاصر بر این حال و احوال واکنش نشان می دهد.

۱۴

·      افراط گرائی آن اما از امکان ناپذیری بی چون و چرای حل این تضاد نتیجه گرفته می شود.

۱۵

·      من فکر می کنم که قصه رقص حول گوساله زرین در کتاب مقدس، این مسئله را قابل فهمتر مطرح می سازد:

الف

·      ثروت فقط یک وسیله یدکی (جانشینی) است.

ب

·      انسان ها از جلای طلا دچار کوری شده اند.

پ

·      امیدهای نجات و سعادت مبتنی بر ثروت اما توهم آمیز و واهی می مانند.

۱۶

·      هیچ مثال تاریخی در دست نیست که با توسل به اوتوپی واره پول بتوان حاکمیتی را به لرزه در افکند.

۱۸

·      اما با توسل به اوتوپی مذهبی می توان حاکمیت موجود را متزلزل ساخت.

۱۹

·      آنجا که سخن بر سر رهائی و خودرهانی است، اوتوپی مذهبی نمی تواند جای دورنمای سوسیالیستی را بگیرد.

·       اما لزومی هم ندارد که سد راه آن باشد.

پایان