سیری در شعری از احسان طبری (5)

نشریه دنیا شماره 4   

زمستان  1345))

زمان را گنج ها در آستین است!

تحلیلی از شین میم شین

سعدی

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

گنج و مار و گل و خار و غم و شادی بهم اند

·        معنی تحت اللفظی:

·        طالب دوست، چاره ای جز تحمل جور دشمن ندارد.

·        برای اینکه گنج و مار، گل و خار، غم و شادی همیشه با هم اند.

1

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

·        سؤال سمجی که به ذهن هر خواننده و شنونده این مصراع شعر خطور می کند، این است که طلب دوستی با کسی، چه ربطی به تحمل جور دشمن دارد؟

·        ضمنا منظور سعدی از دوست چیست؟

·        علاوه بر این، طلب دوست به چه طرزی امکان پذیر است؟  

2

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

·        حافظ یکی از شاگردان بی شرم سعدی است و اندیشه ای ندارد که از سعدی کش نرفته باشد.

·        حافظ البته علاقه ای به اندیشه های سرشته به خرد سعدی نداشته است.

·        برای کشف منظور سعدی سری به دیوان حافظ می زنیم که افکار منفی سعدی را با صراحت روشن نمایندگی می کند:

3

تو بندگی ـ چو گدایان ـ به شرط مزد مکن

که دوست خود روش بنده پروری داند.

·        معنی تحت اللفظی:

·        تو بسان گدایان با عقد قرار داد کاری، کار مکن.

·        برای اینکه دوست، خودش روش رفتار با بنده را می داند.

·        در این بیت حافظ، هم مفهوم «پرولتر» و هم مفهوم «دوست» تعریف و در واقع، تحریف می شود:

·        حافظ توده های پرولتر را با گدا یکسان می شمرد و ارباب برده دار و یا بنده دار و خداوند بنده را، دوست قالب می کند.

·        منظور سعدی هم جز این نیست.

4

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

·        منظور سعدی این است که اگر کسی قصد برقراری رابطه دوستی با اعضای طبقه حاکمه و یا هیئت حاکمه را دارد، مثلا با شاهزاده ای و یا فئودال زاده ای، قصد برقراری رابطه دوستی دارد، باید تن به تحمل جور رقیبان دهد.

·        رقیب اما کیست که سد راه رسیدن طالب دوست به دوست می شود؟

5

·        رقیب در قاموس سعدی و حافظ، از سوئی مراقب مسلح دوست است.

·        از سوی دیگر مشاور دوست است.

·        و از سوی دیگر خود به نوبه خود طالب دوست است.

·        در قاموس سعدی و حافظ، دشمن تر از رقیب کسی وجود ندارد.

·        مراجعه کنید به مفهوم رقیب در دیوان حافظ  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

6

سعدی

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

گنج و مار و گل و خار و غم و شادی بهم اند

·        سعدی برای اثبات صحت ادعای خود دست خواننده و شنونده شعر را می گیرد، او را از جامعه بیرون می برد و وارد طبیعت اول می کند و بعد به او نشان می دهد که قضیه در طبیعت اول از چه قرار است:

·        سعدی با اشاره به همبائی گنج و مار و گل و خار، اثبات می کند که دوست همنشین دشمن (رقیب) است و نزدیک شدن به دوست، با جور رقیب توأم خواهد بود.

·        سعدی عملا به چه کاری دست می زند؟

7

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

گنج و مار و گل و خار و غم و شادی بهم اند

·        سعدی دوست را اولا با گنج، ثانیا با گل یکسان جا می زند، تا نتیجه بگیرد که نزدیک شدن به دوست، به معنی تحمل جور دشمن است.

·        به همان سان که نزدیک شدن به گنج به معنی تحمل نیش مار و نزدیک شدن به گل به معنی تحمل زخم خار است.

·        ما این کرد و کار سعدی را ناتورالیزاسیون مسائل اجتماعی و میان انسانی و یا برعکس، سوسیالیزاسیون پدیده های طبیعی می نامیم که یکی از ترفندهای «تحلیلی» عوامفریبانه طبقه حاکمه است.

·        سعدی از طبیعت اول، تئوری اجتماعی و میان انسانی تحمل جور دشمن را استخراج می کند

·        چنین کرد و کاری ممنوع است.

·        طبیعت چه ربطی به جامعه دارد.

8

جور دشمن، چه کند، گر نکشد طالب دوست

گنج و مار و گل و خار و غم و شادی بهم اند

·        سعدی بعدا دست خواننده و شنونده شعر خود را می گیرد و به عالم روانشناسی می برد تا نشان دهد که در آنجا شادی با غم همنشین است.

·        اکنون دوست کذائی یعنی میر غضب هائی از قبیل سلطان محمود غزنوی با شادی یکسان قلمداد می شوند.

9

·        سعدی اما ضمنا طرز بسط و تعمیم شناخت افزارهای دیالک تیکی را در نهایت سادگی به خواننده و شنونده شعرش آموزش می دهد.

·        دهقانانی که در مکاتب قدیم با آثار سعدی خواندن و نوشتن آموخته اند، دیالک تیسین های زبردستی بوده اند.

·        مراجعه کنید به پینوتیو در عقاب آباد در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

10

·        ما هم تفکر مفهومی را در مکتب سعدی تمرین کرده ایم.

·        ما در طول چند سال متمادی، دو اثر 200 صفحه ای سعدی (بوستان و گلستان)  را سطر به سطر مورد تحلیل قرار داده ایم.

·        حاصل این تحلیل بیش از 3000 صفحه است که تحت عناوین مختلف در تارنمای دایرة المعارف روشنگری منتشر شده اند.

·        ما بیش از هر کس، مدیون سعدی هستیم.  

·        شرم مان باد، اگر از یاد بریم.

11

·        سرتاسر آثار سعدی و بقیه شعرا و نویسندگان ایرانی جولانگاه ناتورالیزاسیون چیزها، پدیده ها و سیستم های اجتماعی و یا سوسیالیزاسیون چیزها، پدیده ها و سیستم های طبیعی به نیت تحریف حقایق اجتماعی است.

10

سعدی

به قدرت، نگهدار بالا و شیب

خداوند دیوان روز حسیب

·        معنی تحت اللفظی:

·        خداوند محکمه روز قیامت، حافظ پستی و بلندی است.

·        سعدی در این بیت، برای توجیه تفاوت ها و تضادهای طبقاتی در جامعه بشری، به ناهمواری های طبیعی اشاره می کند و هر دو را در جا به حساب اراده ی «خداوند روز حسیب» می گذارد.

·        بدین طریق و با این ترفند تضادهای چرکین اجتماعی به مثابه مشیت الهی جا زده می شوند.

·        همانطور که در طبیعت کوه و تپه و دشت و دره وجود دارد، در جامعه بشری هم باید غنی و فقیر و گرسنه و گدا وجود داشته باشد.

·        این ترفند ایده ئولوژیکی سعدی نیز فرمی از ناتورالیزاسیون مسائل اجتماعی و یا فرمی از سوسیالیزاسیون پدیده های طبیعی (کوه و تپه و دشت و دره) است.

·        نمایندگی ایدئولوژی طبقات انگل و ارتجاعی، روشنفکر جامعه را به چه روزی که نمی نشاند و به چه خفت و ذلت و خواری که نمی کشاند!

ادامه دارد.