تحلیلی بر شعر «پویندگان» از سیاوش کسرائی (4)

 

 سیاوش کسرائی

(1305 ـ 1374)

(اصفهان ـ وین)   

پویندگان

تحلیلی از شین میم شین

آری به مرگ وام ندارند

آنان:

عشاق عصر ما

پویندگان راه بلا، راه بی امید!

  

·        معنی تحت اللفظی:

·        آری.

·        عشاق عصر ما که پویندگان راه بلا و راه نومیدی اند، به مرگ وام ندارند.

·        ما برای درک این بند شعر سیاوش باید مفاهیم «عشق»، «راه بلا» و «راه بی امید» را بررسی کنیم.

1

·        مقوله عشق را در اشعار پیشین هم داشته ایم.

·        عاشق در فلسفه سیاوش کسی است که سودای عبور به خطه آزادی را در سر دارد.

·        عشاق عصر ما برای نیل به خطه آزادی از راه بلا و راه بی امید می گذرند.

2

·        هگل راه نیل به خطه آزادی را در شناخت ضرورت (جبر)  می داند.

·        بدین طریق، آزادی با آگاهی گره می خورد و مشروط می شود.

·        بدون آگاهی به قانونمندی های عینی، ماهوی و ضرور (جبری)  هستی نمی توان به خطه خجسته آزادی گام نهاد.

3

·        مارکس نیز کم و بیش همین نظر هگل را نمایندگی می کند، با این تفاوت که شناخت در قاموس مارکس در دیالک تیک تئوری و پراتیک و اوبژکت ـ سوبژکت رقم می خورد.

·        شناخت محض ره به سوی خطه آزادی نمی گشاید، بلکه خود به قوه روحی مهیبی بدل می شود و آرام و قرار از سوبژکت شعورمند سلب می کند و مادیت یابی خود را از او می طلبد.

4

·        این شعر هم باید در باره فدائیان کذائی خلق سروده شده باشد.

·        فدائیان کذائی خلق حتی هنوز هم در سنین شصت و هفتاد مفهوم «خطه آزادی» را نمی دانند، چه برسد در ایام نو جوانی.

·        عاشق آزادی نامیدن آنها شاید آرزوئی است که سیاوش در قالب کلام می ریزد.

·        آنها را حریفی، نیهلیست های نامجوی بی دورنمای تاریخی و بی فردا می نامید و برای هر سه صفت، منشاء فئودالی ـ طبقاتی واپسین قائل بود.

5

·        مفاهیم «راه بلا» و «راه بی امید» بیانگر مخاطره آمیز بودن راه و بیراهه بودن «راه» است.

·        راه بلا و بی امید را کسی برمی گزیند که به تنگ آمده باشد و برایش «بالا تر از سیاهی رنگی نباشد!» 

6

·        راه راستین، معمولا دیالک تیکی از مبدأ و مقصد است.

·        راه وسیله ای برای نیل به مقصد است.

·        «راه بلا» و «راه بی امید» ـ اما در واقع ـ نه راه، بلکه برهوت است.

·        و سیاوش این را می داند و رنج و اندوهش از این بابت دو چندان است.

7

·        شاعری به نام احمد سیف در شعری تحت عنوان «رؤیائی به رنگ کابوس» به تجربه ـ احتمالا ـ همین پیش بینی سیاوش را تصدیق می کند:

«با هم رسیده بودیم به پایان راه،

راهی که هیچ نمی دانستیم

آخر،

سر از کجای این دنیا در خواهد آورد؟

...

و ما، چه می دانستیم؟

آهو کدام و شیر شرزه کدام است؟

....

من که مات بودم و منگ

رفیق همسفرم، منگ بود ومات

با صدای نحیفی گفت:

« مگر نرسیدیم؟»

پرسیدم:

«کجا نرسیدیم؟»

گریه را سر داد

هزار و سیصد و پنجاه و هفت سال گذشته است

من هنوز

صدای گریه های رفیقم را

به خواب می بینم.»

 (مجله هفته)

 

ادامه دارد