سیری در حماسه داد (75)

 

اثری از فرج الله میزانی (جوانشیر)

(از قربانیان قتل عام زندانیان سیاسی در سال 1367)

سرچشمه

 راه توده  

ویرایش از شین میم شین

9

قیام های توده ای در آستانه جنبش مزدک

ادامه

34

·        قیام کنندگان، قباد را به دست زرمهر - پسر سوفزا - می سپارند تا هر طور که می خواهد انتقام  پدرش را از او بگیرد.

·        اما زرمهر با قباد خوش رفتاری می کند و او را از زندان فراری می دهد.

·        قباد بار دیگر به شاه هیتال پناه می برد و این بار بخش دیگری از خاک کشور را به او می بخشد، تا در عوض لشکری بگیرد و به جنگ مردم بیاید.

بـر شــاه هـیــتال شـــــد کـیـقـبــاد

گذشــــته ســــخن ها بـدو کــرد یاد

بگـفت:

«آنـچ کــردنـد ایــــرانـیــان

بدی را ببســتند یک یک مـیـــان»

بدو گـفـت شــاه: 

«از بد خوشــنـواز

هـمانـا بـدیــن روزت آمـد نـیـــاز

به پیـمان ســـــپارم تو  را لشـکری

از آن هر یکی بر سران افسـری

که گــر بازیابی تو گــنج و کـلاه

چـغـانی بـبـاشد تو  را نـیکخـــواه

مــرا باشـد این مرز و فرمان تو  را

ز کــرده نـبـاشــد پشـــیـمـان تو  را»

35

·        پاسخ قباد این است که چغانی قابلی ندارد.

·        تقدیم..

·        فردوسی به عمد زبردستی خوشنواز را نسبت به قباد مورد تأکید قرار می دهد:

زبردســت را گفت ـ خنـدان ـ قـبـــاد

کـز این بـوم هـرگــز نگـیـریم یــاد

چو خواهی فرستمت بی مر سـپاه

چغــانی که باشــد که بــازد بــگاه

36

·        قباد با لشکر هیتال به ایران می آید.

بیاورد لشــکر ســوی طیسـفـون

دل از درد ایـرانـیـان پر ز خـون

37

·        پیران قوم وقتی لشکر دشمن را می بینند، از ترس تسلیم می شوند.

·        قباد از نو بر تخت شاهی می نشیند.

38

·        در قیام مردم بر ضد قباد بخاطر سوفزا، آنطور که شاهنامه توصیف می کند، همبستگی ارتش و مردم، جنبش عموم خلق از زن و مرد و کودک، خلع قباد و به بند کردن او، گزینش جاماسب به شاهی، توسل مجدد قباد به لشکریان بیگانه و بازگشت به شاهی از این طریق، همه و همه اینها از جو حاکم در کشور در آستانه جنبش مزدک حکایت دارند که فردوسی آن را با بیانی شیوا و جانبدارانه تصویر کرده است.

·         با این تصویر قیام بعدی مردم در زمان قباد، علل ضعف او در حکومت و عقب نشینی اش در برابر جنبش مزدک قابل درک می شود.

39

·        منابع دیگر چنین تصویری از زمان سلطنت قباد عرضه نمی کنند.

الف

·        طبری از قیام مردم به خاطر سوفزا خبری نمی دهد.

·        آمدن جاماسب به جای قباد را با جنبش مزدکی مربوط می داند و سرکوب آن را به زرمهر پسر سوخرا (سوفزا)  نسبت می دهد و به هر صورت نسبت به مجموعه جنبش بدبین است.

ب

·        ثعالبی از قیام عمومی حرفی نمی زند.

·        ولی می گوید که وقتی قباد سوخرا را کشت، «بزرگان و سران سپاه» ریختند و کسانی را که در این کار دست داشتند، گرفتند و کشتند و چون از قباد می ترسیدند، او را از شاهی برداشتند و برادرش جاماسب را به جای او نشاندند.

ت

·        ثعالبی از این قیام حمایتی نمی کند و راجع به رفتار پسر سوخرا با قباد - که حاضر به کین خواهی پدر و کشتن قباد نمی شود - چنین توضیح می دهد:

·        «بزرمهر (پسرسوخرا) عاقل تر از آن بود که جرئت کشتن شاه را به خود بدهد و نفهمد که ریختن خون شاهان به دست هر کس که باشد، بی مکافات نخواهد ماند.»

ادامه دارد.