خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۸۴)

·

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

 فصل هشتم 

بخش دوم

یوهان گوتلیب فیشته 

(۱۷۶۲ ـ ۱۸۱۴)

یکی از برجسته ترین نمایندگان ایدئالیسم آلمانی 

 

۳۹

·     کونو فیشر در اثر خود راجع به فیشته، روی هم رفته درست می نویسد:

 

الف

·     «فیشته در بین فلاسفه عصر جدید، در نوع خود شخصیتی بی بدیل بوده است.

 

ب

·     برای اینکه در او دو فاکتور متضاد به وحدت می رسند:

 

۱

·     عشق درونگرا به گمان ورزی

 

۲

·     تشنگی عملی به حضور در صحنه نمایشی برونی (جهانی)»

·     (کونو فیشر، «زندگی، اثار و آموزه های فیشته»، ۱۹۱۴، ص ۱۲۵)

 

۴۰

·     این «فاکتورها» البته حتما نباید روی هم رفته ضد هم باشند.

·     بر عکس.

·     در تاریخ، هر متفکری به همان اندازه که در وجود او دو «فاکتور» فوق الذکر وحدتی تشکیل می دهند، به همان اندازه بزرگتر است.

 

۴۱

·     آثار و تأثیرات فیشته به نیت والایی بوده اند.

·     اگرچه تلاش فیشته و وحدت بخشیدن به دو «فاکتور» فوق الذکر ناکام مانده است.

 

۴۲

·     تعیین موضع متخذه فیشته و اعلام اینکه او «عشقی درونگرا به گمان ورزی» داشته است، فقط بخشا در ست است.

 

۴۳

·     آرمان و ایدئال فیشته عبارت بود از هماهنگ سازی گمان ورزی با عمل.

 

۴۴

·     ضمنا اگر شرایط تاریخی ایجاب می کرد، فیشته حاضر به صرفنظر سریع از گمان ورزی بوده است، تا از قطار تاریخ زمان که عمل بی واسطه را الزامی می ساخت، تبعیت کامل کند.

 

۴۵

·     فیشته به دانشجویان خود در رابطه با قطع درس هایش راجع به آموزه علم، در ۱۹ فوریه به سال ۱۸۱۳ به تندی و تیزی اعلام می دارد که نباید «هر کس بدون استثناء فقط به مثابه قوه توده ای مؤثر افتد.

·     ای بسا کارهای دیگری که برای انجام هست.

·     مطلوب (طلب شده) فقط این است که هر کس با صرفنظر از اهداف پیش رو، قوای خود را معطوف به ممان (گشتاور) بزرگ مطروحه سازد.

·     معطوف آن سازد که در این لحظه بهتر از عهده انجامش برمی آید.»

·     (فیشته، «مجموعه آثار»، جلد ۴، ص ۶۰۹)

 

ادامه دارد.