سیری در شعری از میررا علی معجز (25 )

میرزا علی معجز

(1252 ـ 1313)

(1873 ـ 1934)

رسول پیگیر هومانیسم، رنسانس و روشنگری

ویرایش، ترجمه و تحلیل از

میمحا نجار

قلمدن سؤال ایله سن:

«ممده لی

نچون تختدن دوشدی، اولدی دلی؟

سبب کیمدی؟»، سویلر به صوت جلی:

«قلم دور قلم، بارک الله قلم»

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر از قلم بپرسی:

·        «مسبب سقوط محمد علی شاه از تخت و جنون او چیست؟»

·        قلم با صدای رسائی پاسخ خواهد داد:

·        «مسبب سقوط و جنون ممدلی، قلم است، قلم.

·        آفرین بر قلم.»

1

·        این شعر به احتمال قوی در حین انقلاب مشروطه سروده است.

·        معجز با تمام وجودش در اردوی انقلاب بوده است و توپخانه انتقاد انقلابی اش را به سوی ارتجاع نشانه رفته است.

·        در این بند شعر، محمد علی شاه مورد تمسخر قرار می گیرد که از تخت شاهی سقوط کرده و جنون گرفته است.

·        ضمنا مسبب سقوط و جنون او، روشنگری انقلابی بوده است.

2

ائده نمز دیک عالمده سیر و سفر

قلم ائتمه سیدی بیزی با خبر

نگارندۀ نقشۀ بحر و بر

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        سیر و سفر در جهان محال می گشت، اگر قلم ما را از جهان با خبر نمی ساخت.

·        برای اینکه رسام نقشه بر و بحر قلم است، قلم.

·        آفرین بر قلم.

·        معجز در این بند شعر از فونکسیون انفرماتیو (آگاه سازی) قلم پرده برمی دارد.

·        هدف اصلی شاعر روشنگری، تشویق توده به کسب سواد خواندن و نوشتن است.

·        کسب و کار مهم و مادام العمر معجز مبارزه با بی سوادی بوده است.

3

اگر اولماسیدی جهاندا مداد

کیم ایلردی خیام و سعدینی یاد

سخندان شیرین زبان بلاد

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر قلم نبود، چه کسی از خیام و سعدی یاد می کرد؟

·        سخندان شیرین زبان جهان، قلم است، قلم.

·        آفرین بر قلم.

·        در این بند شعر نیز فونکسیون انفرماتیو قلم تشریح می شود.

·        هدف معجز در این بند شعر نیز تشویق توده به کسب دانش است.  

4

اگر اولماسیدی جهاندا قلم

دییلمزدی دنیاده نام عجم

علمدار فردوسی محترم

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر قللم نبود از عجم هم نامی در میان نبود.

·        برای اینکه پرچمدار فردوسی محترم، قلم بوده است، قلم.

·        آفرین بر قلم.

·        معجز در این بند شعر دیالک تیک وسیله و فونکسیون را به شکل دیالک تیک قلم و روشنگری و یا به شکل دیالک تیک پرچمدار و فردوسی بسط و تعمیم می دهد و نقش تعیین کننده را از آن  وسیله می داند.

·        این بدان معنی است که اگر فردوسی سواد خواندن و نوشتن نداشت، نمی توانست عجم را از زیر سیطره عرب برون آورد و احیا کند.

·        معجز ضمنا از رزم فردوسی تحت پرچم قلم پرده برمی دارد.

·        فردوسی در این بند شعر به مثابه رزمنده ای تصور و تصویر می شود که زیر پرچم علمداری به نام قلم پیش می تازد.

5

ئولوب شیخ محمود جنت مکان

قالیب «گلشن راز» اوندان نشان

اونی شهرۀ شهر ائدن، دوستان

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        شیخ محمود، جنت نشین گشته است.

·        «گلشن راز» از او به میراث مانده است.

·        شهرت جهانی شیخ محمود را اما قلم تضمین کرده است، قلم.

·        آفرین بر قلم.

·        معجز اکنون از فونکسیون دیگر قلم پرده برمی دارد.

·        از فونکسیون شهرت بخشیدن و عملا ابدیت بخشیدن به انسان.

·        آماج اصلی معجز استدلال تجربی و منطقی برای اثبات ضرورت سواد آموزی است.

6

اجل باغلاییب صابرین گوزلرین

قویوب یالقیز اوغلانلارین، قیزلارین

دیری ساخلیان «هوپ هوپون» سوزلرین

قلم دور قلم، بارک الله قلم

·        معنی تحت اللفظی:

·        پیک مرگ، چشمان صابر را بسته است و دختران و پسرانش بی سرپرست گشته است.

·        آنکه سخنان صابر (هوپ هوپ) را زنده نگهداشته، قلم است، قلم.

·        آفرین بر قلم.

·        معجز در این بند شعر نیز با ذکر مثال دیگری به اثبات  فونکسیون قلم در زمینه ابدیت بخشیدن به اندیشه و اندیشمند می پردازد.

·        اگر طرز تفکر معجز را با طرز تفکر مثلا شهریار و غیره مورد مقایسه قرار دهیم، به رئالیسم و راسیونالیسم (واقعگرائی و خردگرائی)  ستایش انگیز معجز پی می بریم.

ادامه دارد.