وضعیت تراژیک کردها در روسیه‌ تزاری و اتحاد شوروی (4) (بخش آخر)

دکتر اسعد رشیدی
سرچشمه:
اخبار روز
www.akhbar-rooz.com

4
جنگ خاک

• با به‌ قدرت رسیدن گارباچف در سال 1985 گرایش های ملی گرایانه‌ درآسیای میانه‌، قفقاز و نیز در بخش های اروپائی شوروی توسعه‌ و گسترش چشمگیری یافت.
• جرقه‌ های این آتش خفته‌ در خاکستر کردها را هم دربرگرفت.
• تلاش کردهای آذربایجان، ارمنستان، کازاخستان، گرجستان و نیز کردهای ساکن شهرهای مسکو و سان پطرزبورگ برای ایجاد و اشاعه‌ فرهنگ ملی کرد، دامنه‌ بی سابقه‌ ای یافت.

• انجمن های سیاسی و فرهنگی کرد تأسیس وشخصیت های آکادمیک و برجسته‌ کرد به‌ رهبری این ارگان های تازه‌ ایجاد شده‌ گماشته‌ شدند.
• روزنامه‌ ها و مجلات کردی که ‌سال ها به‌ حالت رکود در آمده‌ بودند، رونق گرفتند.
• نامه‌ سرگشاده‌ کردهای ارمنستان به‌ گارباچف بخشی ازفشارها و بی عدالتی های روا داشته‌ شده‌ بر کردها را بدون ترس و واهمه‌ بیان می کرد و از گارباچف می خواست تدابیری درجهت بهبود اوضاع نگران آور کردها اتخاذ کند.

• بروزتشنجات ملی درسرزمین های وسیع اتحاد شوروی، از جمله‌ در آسیای میانه‌، قفقاز و بخش های اروپائی روسیه‌ و کشورهای پیرامون دریای بالتیک، زمینه‌ فروپاشی شوروی را از درون فراهم ساخت.
• شعله‌ ور شدن جنگ آذربایجان و ارمنستان (1988ـ 1998) بر سر مالکیت ناحیه‌ قرباغ، کردها را در ابعادی وسیع درگیر ساخت.
• دامنه‌ این جنگ خونین کردها را که‌ بعد از استقرار شوروی در هر دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان پراکنده‌ شده‌ بودن، در خود گرفت و سرنوشت آنها را بار دیگر با جنگی که‌ بازتاباننده‌ منافع ملی آنان نبود، گره‌ زد.
• کردها از هر دو سو زیر فشار قرارگرفتند تا‌ راهی جبهه های بی بازگشت جنگ شوند و بر روی برادران و خواهران خود آتش بگشایند.

• شگفتا!
• تاریخ جنگ های روس و عثمانی که‌ کردها را از هر دو سو طعمه‌ خود گردانده‌ بود، از سر گرفته‌ می شد.
• هر دو دولت با بکار گرفتن احساسات مذهبی کردها، می خواستند تنور جنگ را با سرمایه‌ دیگران گرم نگاه‌ دارند.
• دولت ارمنستان از تفاوت آئینی کردها (کردهای ایزدی وکردهای مسلمان) سود می جست و مایل بود، آنها در برابر هم قرار گیرند.
• دولت آذربایجان در صدد روانه‌ کردن کردهای مسلمان به جبهه جنگ با "کفار" ارمنی بود.

• در طول جنگ میان دو کشور، بسیاری از کردها که‌ خواهان شرکت درجنگ برادرکشی نبودند و یا در پی عملیات جنگی هر دو طرف متخاصم، زندگی شان در خطر نابودی قرار گرفته‌ بود، مجبور به ‌ترک سرزمین آبا و اجدادی شان شدند و به‌ شهرهای روسیه‌ مهاجرت کردند.

• «درسال های جنگ بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان نزدیک به‌ 20 هزار نفر از آورگان کرد ارمنستان مجبور به‌ ترک کشور شدند.
• همچنین 50 هزار نفر از کردها بصورت آواره‌ جنگی بسرمی برند.»
• (Письмо армянских курдов для горбачев\\Дружба\\1999)

• آوارگان جنگی کرد را معمولا در مدارسی جای می دادند که‌ از هر گونه‌ تسهیلات ابتدائی و رفاهی بی بهره‌ بودند.

• وضعیت تراژیک کردها در دو نظام سیاسی روسیه‌ تزاری و اتحاد شوروی بیانگر واقعیتی دردناک است.
• هر دو سیستم نتوانستند ادعاهای خود را، اولی مبنی بر "متمدن" کردن کردها و دومی مبنی بر "عدالت و حقوق مساوی خلق ها" درکشوری با تنوعات متفاوت فرهنگی و ملی جامه عمل بپوشانند.

• هر دو نظام با بکار گیری اهرم های سرکوب در سویه‌ ی منافع گروه های اشراف و اقتدارگرا، از برسمیت شناختن حقوق ملی و فرهنگی کردها سر باز زدند.
• در سرزمینی که‌ زندان خلق ها نامیده‌ می شد، منافع گروه های توسعه‌ طلب که‌ به‌ جنون کشورگشایی و توتالیتاریسم دچار گردیده‌ بودند، مانع شکستن قفل سنگین این زندان تاریخی گردید و نتوانست آزادی کردها را از یوغ عقب ماندگی و اسارت فرهنگی تضمین کند.
• جدا از تفاوت های دو سیستم، بویژه‌ در اشکال سیاسی، سیاست هر دو نظام بلحاظ محتوا، بر نادیده‌ گرفتن و رها کردن کردها به‌ دست سرنوشت استوار گردیده‌ بود.

• روسیه‌ تزاری کردها را تنها بخاطر پر کردن جبهه های جنگ بکارمی گرفت و دولت شوروی آنان را بعنوان عناصر نامطلوب روانه‌ بازداشتگاه های مخوف می کرد و با نابود کردن کردستان سرخ خط بطلان بر ادعاهای خود، از قبیل عدالت وحقوق مساوی خلق ها می کشید.

• هر دو رژیم منافع گروه های حاکم را چه‌ در کسوت اشراف فاسد و چه‌ درسیمای دستگاه‌ رعب و وحشت استبدادی بازتاب می دادند و در جهت سیاست برتری نژادی، پاکسازی قومی و جذب و استحاله‌ ی ملی در مورد کردها گام برمی داشتند.

از دیدگاه تاریخ، روسیه‌ تزاری و اتحاد شوروی دارای تفاوت و تضاد بنیادی در درک و حل مسئله‌ کردها نبوده اند.

پایان
ویرایش از دایرة المعارف روشنگری