خود آموز خود اندیشی (۱۰۳۴)

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت اول

بخش دوم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۸۲ ـ ۸۳)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

۱

قوی بازوان اند، کوتاه دست

خردمند شیدا و هشیار مست

معنی تحت الللفظی:

عشاق حق

دیالک تیکی از قوت و ضعف،

  دیالک تیکی از خردمندی و دیوانگی

و

دیالک تیکی از مستی و هشیاری اند.

 

سعدی

 در این بیت شعر،

 برای توصیف عرفا دیالک تیک قوت و ضعف، دیالک تیک خردمندی و شیدائی و دیالک تیک هشیاری و مستی را مطرح می سازد.

 

سعدی عرفا را جولانگاه تضادهای دیالک تیکی گوناگون می داند.

او با عمده کردن دیالک تیک قوت بازو و کوتاهی دست عرفا را به خودداری از شرکت در عمل قهرآمیز فرامی خواند.

 

اگر عارف به قوت بازوی خود متوجه شود و از آن برای تغییر اوضاع استفاده کند، سعدی خانقاه را به آتش خواهد کشید.

 

عرفان وقتی خوب و قابل قبول اشراف بنده دار و فئودال  است، که سربه زیر و تسلیم طلب باشد، نه انقلابی و تحول طلب.

 

سعدی و حافظ

طرفدار و مبلغ عرفان افیونی اند، نه عرفان انقلابی.

 

او در حکایت دیگری با صراحت بیشتری در این زمینه سخن خواهد گفت:

 

چه خوش گفت، بهلول فرخنده خوی

چو بگذشت بر عارفی جنگجوی:

«گر این مدعی، دوست بشناختی

به پیکار دشمن نپرداختی

گر از هستی حق خبر داشتی

همه خلق را نیست پنداشتی.»

(بوستان)

ادامه دارد.