سیری در جهان بینی احسان طبری (43)

احسان طبری

 (1295 ـ 1368)

تحلیلی از شین میم شین

گفتمش:

«منكر آنى كه بشر
فتح ها كرده به رزم ِ با شر؟

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        معنی تحت اللفظی:

·        پرسیدم:

·        «قبول نداری که بشر پیشرفت کند و در راه خویش تعالی یابد؟»

·        طبری در این بیت، دو خصیصه دیگر بشر به مثابه سوبژکت اجتماعی را و در واقع جامعه بشری را برمی شمارد:

·        پیشرفت و تعالی

·        اما منظور او از این  مفاهیم چیست؟

1

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        پیشرفت به معنای فلسفی ـ سوسیولوژیکی (جامعه شناسی) آن به توسعه تاریخی جامعه بشری و یا عرصه های منفرد حیات اجتماعی از نازل به عالی اطلاق می شود، که بر بنیان معیارهای عینی قابل تعیین است.

·        سؤال احسان طبری در رابطه با قبول و رد پیشرفت جامعه بشری، بی دلیل نیست.

2

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        بورژوازی آغازین با فلاسفه گرانقدری از قبیل کانت و فیشته و هگل و فویرباخ و هولباخ و لامتری و روسو و روبسپیر و غیره طرفدار پیشرفت بوده است.

·        نظراتی به نمایندگی روسو، هردر، کانت، فیشته و هگل رواج می یابند که به خصلت مبتنی بر تضاد دیالک تیکی پیشرفت باور دارند.

·        تدوین و بنیانگذاری نظریه مارکسیستی پیشرفت تاریخی این گنجینه فکری را به خدمت می گیرد، آن را توسعه می دهد و ضمنا از موضع طبقه کارگر به چالش و نقد ماتریالیستی می کشد.

·        هگل نقطه اوج تفکر بورژوائی پیشرفت بوده است.

3

·        هرچه حاکمیت طبقاتی بورژوازی استحکام بیشتری می یابد و آنتاگونیسم (تضاد آشتی ناپذیر)  طبقاتی میان بورژوازی و طبقه کارگر تشدید می شود، بورژوازی به همان اندازه بیشتر اطمینان به آینده را از دست می دهد.

·        این امر در ایدئولوژی بورژوائی بصورت روی برتافتن از اندیشه پیشرفت تاریخی خودنمائی می کند، که در آثار نیچه و سپس اشپنگلر می توان آن را به وضوح دید.

·        مراجعه کنید به  پیشرفت در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پیشرفت  

پروفسور دکتر ولفگانگ پطر ایش هورن

برگردان شین میم شین

http://hadgarie.blogspot.de/2014/04/1_10.html

http://hadgarie.blogspot.de/2014/04/2_11.html

http://hadgarie.blogspot.de/2014/04/3_12.html

http://hadgarie.blogspot.de/2014/04/4_12.html

http://hadgarie.blogspot.de/2014/04/5.html

 پایان

4

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        از این به بعد، پسیمیسم (بدبینی) ژرفی بر تفکر تاریخی بورژوائی سیطره می یابد و سرانجام در قرن بیستم، مفهوم پیشرفت ـ بیشتر و بیشتر ـ به آماج حملات بورژوائی بدل می شود.

·        این عدول از پیشرفت ـ به مثابه یکی از مترقی ترین دستاوردهای بورژوازی آغازین و یکی از عوامل تئوریکی برانگیزنده آن ـ بطرز آشکاری بر ضد  جنبش انقلابی طبقه کارگر، سوسیالیسم و جنبش دموکراتیک خلق ها نشانه رفته است.

·        تجارب تلخی اعتقاد به پیشرفت را برای بسیاری از ایدئولوگ های بورژوائی (مثلا کورتیوس، لوویت)  درهم شکسته است.

5

برتراند راسل (1872 ـ 1970)

فیلسوف، ریاضی دان، منطقدان انگلیسی

مؤلف (با الفرد وایتهد) مهمترین اثر ریاضی موسوم به «اصول ریاضی»

پدر فلسفه تحلیلی

مبارز صلح و خلع سلاح

استاد دانشگاه

برنده جایزه نوبل ادبیات (1950)

·        مفهوم پیشرفت اکنون برای اکثریت ایدئولوگ های بورژوائی از قرار زیر است:

·        بنظر برتراند راسل، فون ویژه و تورن دایک مفهوم پیشرفت، مفهومی است، که تعریف علمی از آن محال و امکان ناپذیر است.

·        مفهوم پیشرفت، مفهومی است که بکمک هیچ معیاری نمی توان صحت آن را اثبات نمود.

·        مفهوم پیشرفت، چیزی جز مجموعه ای از ارزیابی های سوبژکتیو نیست.

ادوارد لی تورن دایک (1874 ـ 1949)  

روانشناس امریکائی

بررسی های او در زمینه رفتار حیوانات به رفتارشناسی منتهی شد.

  آثار:

اصول اساسی آموزش

6

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        رفته رفته متدی رواج داده می شود که به درک مارکسیستی از پیشرفت تهمت طرحی مبتنی بر اشاتولوژی (انتظار منجی موعود و شروع جهان نوین) و حرکت خطی ـ ابتدائی زده می شود. 

·        طبری در این بیت، این گرایش بورژوائی واپسین راجع به پیشرفت جامعه بشری را به چالش می کشد و از تئوری مارکسیستی ـ لنینیستی پیشرفت دفاع می کند.

5

منكرى آنكه بشر پيش رود
سوى اوجى به ره خويش رود؟

·        منظور طبری از مفهوم تعالی (سوی اوج رفتن) تئوری مارکسیستی ـ لنینیستی توسعه است:

·        پیشرفت جامعه بشری نه خطی، بلکه مارپیچی است.

·        طبری در جاهای دیگر، مثلا در مقالات خویش در نامه مردم و دنیا، خواهد گفت:

·        توسعه ی جامعه بشری فراز و فرود دارد.

·        افت و خیز دارد.

·        پر تضاریس است.

·        دندانه دار است.

·        منظور طبری این است که توسعه و تکامل جامعه بشری از گردنه دیالک تیک پیوست و گسست می گذرد.

·        هر پیشرفتی با پسرفت هائی توأم است.

·        ولی جامعه در نهایت «سوی اوج می رود»

·        توسعه و تکامل اجتماعی و غیره سیری بالنده است، رو به تعالی و ترقی است.

ادامه دارد.