حافظ
ویرایش و تحلیل
از
میمحا نجار
۱
بشارت بر به کوی می فروشان
که حافظ توبه از زهد ریا کرد
به
سکنه کوچه میفروشان مژده رسان
که
حافظ از زهد ریایی توبه کرده است.
خواجه در این بیت غزل،
نه
زهد
به
طور کلی
را
بلکه
فقط
زهد ریایی
را
به
چالش می کشد.
می توان
نتیجه گرفت
که
خواجه
مخالفتی با زهد بی ریا ندارد.
این نتیجه
را
اما
زمانی و به شرطی می توان گرفت
که
خواجه
در غزلیات دیگر
زهد
به
طور کلی
را
به
چالش نکشیده باشد.
۲
بشارت بر به کوی می فروشان
که حافظ توبه از زهد ریا کرد
خواجه
در
این بیت غزل
باز
هم
دوئالیسم زهد و می
را
توسعه می دهد:
برای اینکه مژده توبه خواجه از زهد ریایی
قبل از هر جای دیگر
باید
به
کوی میفروشان
برده شود
که
محل اطراق میخواران
است.
۳
صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد
بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد
حافظ مکن ملامت رندان که در ازل
ما را خدا ز زهد ریا بی‌نیاز کرد
صوفی تله گذاشت و به حقه بازی آغاز کرد
و
حقه بازی با فلک حقه باز
را
بنیانگزاری کرد.
رندان
اما
به
اراده الهی
از
زهد ریایی بی نیاز اند.
حافظ
در
این دو بیت غزل،
عینا و عملا
میان صوفی و زاهد
علامت تساوی می گذارد
و
دوئالیسم صوفی (زاهد) و رند
را
توسعه می دهد.
حافظ
رند جماعت
را
به خواست خدا،
از
زهد ریایی
بی نیاز قلمداد می کند.
این
اما
این شبهه
را
در
دل خواننده و شنونده شعر
ایجاد می کند
که
خدا
صوفی و زاهد
را
برخلاف رند
به
زهد ریایی
نیازمند ساخته است.
این
اما
به
چه معنی است؟
برای پیدا کردن پاسخ
به
این پرسش
می توان
طویله جماران
(یعنی شرایط قرون وسطایی حی و حاضر)
را
در
نظر
گرفت:
روحانیت بدون زهد ریایی
بدون
سوء استفاده از باورهای مذهبی ـ سنتی خلایق خر
نمی تواند حکومت کند.
طبقه حاکمه
درست
به
همین دلیل
روحانیت کثافت
را
روی کار آورده است.
فقط
از
طریق ترویج خریت و خردستیزی
بسیج توده های عقب مانده از قافله رنسانس و روشنگری
و
سرنگونی رژیم انقلاب سفید
امکان پذیر بود
و
فقط
از
طریق تداوم بخشیدن به ترویج خریت و خردستیزی
دوام حاکمیت طبقه حاکمه کثافت
امکان پذیر است.
به
قول خواجه
روحانیت
به
زهد ریایی
نیازمند است.
دلیل بی نیازی رندجماعت از زهد ریایی
باید مشخصا
کشف شود.
اگر
رندجماعت جزو طبقه حاکمه باشند،
دیگر
نیازی به زهد ریایی نخواهند داشت.
چون
بالاتر از دست طبقه حاکمه
دستی نیست.
رندجماعت
در
غیر این صورت
باید
به دلیل «آزادی از تعلقات مادی از هر نوع»
بی نیاز از زهد ریایی باشد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر