فرهنگ مفاهیم فلسفی (پ) پایان پذیر و پایان ناپذیر (باپایان وبی پایان) (۲)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

  

۱۶

·    در «طبیعتفلسفه» یونان قدیم، پایان پذیر و پایان نا پذیر در مورد جوهر ازلی به کار برده شدند.

·    جوهر ازلی ئی که از آن گویا کلیت جهان پدید آمده است.  

 

۱۷

·    در حالیکه تالس، آناکسی منس و هراکلیت، جهان را ناشی از ماده ازلی با کیفیت معین و پایان پذیر (آب، هوا و آتش) می دانستند، آناکسی مندر «اپایرون»، ماده ازلی نامعین، بی کیفیت و لذا پایان نا پذیر را مطرح کرد که گویا کلیه فرم های مشخص و محدود ماده از آن ناشی شده اند.

 

۱۸

·    اپایرون به لحاظ کیفی، نامعین، نامحدود و لذا پایان نا پذیر قلمداد می شد.

 

۱۹

·    در مغایرت با این درک کیفی از پایان نا پذیر، آناکساگوراس پایان نا پذیری ماده را به لحاظ کمی مطرح ساخت.

·    یعنی به لحاظ تجزیه پذیری بی پایان ماده.

 

۲۰

·    به نظر او کلیه اجسام مادی از اجزای کیفیتا متفاوت و بی پایان، از «هومو ایزومرها» تشکیل یافته اند که از آغاز تعداد بیشماری از آنان وجود داشته اند. 

 

۲۱

·    نظر ماتریالیستی و دیالک تیکی آغازین آناکسی مندر که مسئله پایان نا پذیری را با خصلت مطلق ماده پیوند می داد و وحدت پایان پذیر و پایان نا پذیر را با حرکت و تغییر ماده مرتبط می کرد، اگرچه به طور کلی درست بود، ولی علیرغم آن نامعین و تا حدی متناقض بود و مورد مخالفت فلسفه ایدئالیستی به ویژهپوتاگوریست ها قرار گرفت.

 

۲۲

·    فلاسفه پوتاگوری عدد را، یعنی یک پدیده فکری را به مثابه اصل کلیه چیزها تلقی می کردند.

 

۲۳

·    عدد نشانه پایان پذیر است.

 

۲۴

·    عدد حد و مرز کمی است و چون هر عدد معینی مثلا یا زوج است یا فرد، پس هرگز نمی تواند پایان نا پذیر باشد.

·    چون پایان نا پذیر نه زوج است، نه فرد، بلکه نفی نامعین و انتزاعی پایان پذیر است.

 

۲۷

·    اپایرون برعکس، به مثابه نشانه بی حد و مرز، نامعین و پایان نا پذیر تلقی می شد که بر خلاف عدد حاوی وجود است.

 

۲۸

·    اپایرون می بایستی تنها به مثابه عدم در ناوجود پایان پذیر (عدد) وجود داشته باشد.

·    به مثابه خلأ، که در فاصله میانی اعداد منفرد قرار دارد و طبیعت گسسته آنها را مشروط می سازد.

 

۲۹

·    خصلت «عدد سالم» بودن جهان به نظر پوتاگوری ها پایان پذیری و محدودیت همه وجود را در بر دارد.

 

۳۰

·    پوتاگوری ها پایان پذیر و پایان ناپذیر را بر مبنای ایدئالیستی از هم مجزا می ساختند و به طور مطلق و بی واسطه در مقابل هم قرار می دادند.

 

۳۱

·    برای اولین بار تصورات مربوط به پایان پذیر و پایان نا پذیر با نقطه نظرات اخلاقی هم پیوند داده می شوند:

·    پایان پذیر، یعنی عدد، معین به مثابه مثبت ارزیابی می شود و حاکی از خیر و کامل دانسته می شود.

 

۳۲

·    در حالیکه پایان نا پذیر، یعنی اپایرون، نامعین به مثابه منفی، شر و ناقص تلقی می شود. 

 

۳۳

·    این ارزیابی اخلاقی، بی تردید علیه ماتریالیسم آناکسی مندر متوجه بود و علاوه بر آن هراس جهان بینانه از نتایج حاصل از کشف خود «اعداد مبهم» علیه «اعداد سالم» و پایان پذیری جهان نیز در آن، نقش بازی می کرد.

 

۳۴

·    کشف اعداد مبهم توسط پوتاگوری ها نشان می داد که مطلق کردن یکجانبه «اعداد سالم»، پایان پذیری و گسست جهان، به لحاظ منطقی متناقض و لذا غلط است.

 

۳۵

·    اما پژوهش های آنها (که از طرح مسائل فلسفی توسط ماتریالیست های ایونی فراتر می رفت) و تناقضات مکشوفه توسط طرز تفکر فینیتیکی، معضل منطقی پایان پذیر و پایان نا پذیر را مطرح کرده بود و راه را برای حل روشن مسئله به وسیله الئات ها هموار نموده بود.

 

۳۶

·    در حالیکه به نظر پوتاگوری ها تنها عدد به مثابه پایان پذیر، محدود و معین می توانست وجود داشته باشد و پایان نا پذیر فقط به معنی عدم و خلأ تلقی می شد، پارامنیدس این نظریه را به درجه قطعیت فلسفی آن ارتقا داد.

 

۳۷

·    پارامنیدس مفهوم وجود را به عالی ترین مفهوم فلسفی ارتقا داد و در مطابقت با آن، می بایستی تعین عددی در مقابل خصلت عام اشیاء ریاضی جا خالی کند و لذا وجود از دیدگاه او، دیگر نه عدد، بلکه همانند اشیاء ریاضی بی زمان، بی حرکت و تغییر ناپذیر باشد.

 

۳۸

·    وجود آن است که جز آن هیچ نیست و عدم، هیچ است.

 

۳۹

·    چون وجود همه جا یکی و واحد است، نمی توان بخش های معینی را از آن مجزا ساخت.

 

۴۰

·    وجود تقسیم ناپذیر است، همانطور که «اعداد سالم» پوتاگوری و وحدت، تقسیم ناپذیرند.

 

۴۱

·    وجود واحد (وحدتمند، یکپارچه) است و لذا نمی تواند محدود و پایان پذیر باشد.  

 

ادامه دارد.