حکایت سیزدهم
(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص ۳۵ ـ ۳۷)
بخش دوم
۱
جهان، ای پسر، ملک جاوید نیست
ز دنیا وفاداری امید نیست
معنی تحت اللفظی:
دنیا فانی و بی وفا ست.
معلوم نیست، کی انسان با دنیاعهد و پیمان بسته است،
ولی شعرا را همه سخن از بی وفائی دنیا ست
شاید اشراف بنده دار، فئودال و دربار دنیا را با بنده ها و رعایای خود عوضی گرفته اند و انتظار عمر ابدی و لذت جاوید از آن دارند.
چنین است گردیدن روزگار
سبکسیر و بد عهد و ناپایدار.
معنی تحت اللفظی:
روزگار
سبکسیر و بدعهد و گذرا ست.
روزگار
به عهدی که با بشر بسته، وفا نمی کند.
در نتیجه زود سپری می شود و آدم می میرد.
سعدی در این بیت شعر نیز دیالک تیک عهد و وفا را در دیالک تیک روزگار و (۱) وارد می کند.
جواب
سعدی در این بیت شعر نیز دیالک تیک عهد و وفا را در دیالک تیک روزگار و انسان وارد می کند.
از این رو ست که او از بدعهدی و پیمان شکنی روزگار سخن می گوید.
از دور روزگار و گردش ایام انتظار وفای به عهد داشتن در نظر اول عجیب جلوه می کند.
ولی منظور شعرا و عوام بیسواد بر مراد کسی گشتن و نگشتن روزگار است.
حافظ
عروس جهان گر چه در حد حسن است
ز حد می‌برد شیوه بی وفایی
معنی تحت اللفظی:
جهان بسان عروس زیبایی است
ولی بیوفا ست.
حافظ در این بیت غزل
مفهوم فلسفی مهم حد را دو بار به دو معنی مختلف به کار می برد.
برای درک حد
باید دیالک تیک کمیت و کیفیت را شناخت:
تغییرات کمی هر چیز پس از رسیدن به حد عینی معین مربوطه متوقف می شوند.
آنگاه به طرز جهشی و ناگهانی
کیفیت آن چیز تغییر می یابد:
مثلا
آب را اگر گرم کنیم پس از رسیدن به صد درجه سانتیگراد
که حد عینی آب است
به جوش می آید و کیفیت بخار کسب می کند
و
یا
اگر سردش کنیم
پس از رسیدن به صفر درجه سانتیگراد
یخ می زند و کیفیت جامد به خود می گیرد.
حسن عروس دنیا در حد عینی ممکنه است.
عیب عروس دنیا بی وفائی بی حد آن است.
حافظ
مجو درستی عهد از جهان سست نهاد
که این عجوز، عروس هزار داماد است.
معنی تحت اللفظی:
از دنیای سست بنیاد وفای به عهد انتظار نداشته باش.
این دنیای نفرت انگیز هزاران بار عروسی کرده و هزاران تازه داماد را کشته است.
حافظ نیز در این بیت غزل، به تقلید از سعدی، از بی وفائی و بدعهدی جهان سخن می گوید.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر