فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) اپریوری (ماورای تجربی) (ضد اپوستریوری)

  

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

 شین میم شین   

  

۱

·      اپریوری یعنی قبل از قبلی ها.

 

۲

·      اپریوری در فلسفه ما قبل کانت، به معنی  شناختی به کار می رود که توسط عقل، مستقل از هر تجربه و قبل از هر تجربه، به واسطه استنتاج منطقی حاصل می آید و همچنین به معنی شناخت جدیدی به کار می رود که بر مبنای معارف موجود به دست می آید، بدون این که تجربه در پیدایش آن نقشی بازی کرده باشد.

 

۳

·      به نظر کانت هر شناخت واقعی، اپریوریکی است.

·      یعنی به طور خالص و بی غل و غش تنها از عوامل زیرین حاصل می آید:

 

الف

·      از فرم های مشاهده (مکان و زمان)

 

ب

·      از فرم های فهم  (مقوله ها)

 

پ

·      از فرم های مفاهیم عقلی.

 

۴

·      به نظر  او شناخت از تجربه نشئت نمی گیرد.

 

۵

·      شناخت اما با اعطای خصلت معتبر ضرور و عام به شناخت تجربی، آن را امکان پذیر می سازد.

 

۶

·      به نظر کانت، شناخت به لحاظ منطقی ـ عینی قبل از هر تجربه وجود دارد.

 

۷

·      شناخت قبل از هر تجربه موجود است و تجربه واقعی، یعنی علمی را ممکن می سازد.

·      اما به لحاظ زمانی ـ روانی (پسیکولوژیکی) به دنبال تجربه می آید.

·      (کانت، «نقد خرد محض»، ص ۱)

 

۸

·      در نظریات کانت، شناخت اپریوری معیار خود را در تجربه و یا با تجربه نمی یابد، بلکه در مفهوم یک شیئ و یا قبل از همه، در ماهیت استعداد معرفتی انسانی می یابد، که فرم های آن به شرح زیرند:

 

الف

·      فرم های مشاهده (مکان و زمان)

 

ب

·      مفاهیم فهم محض (مقوله ها)

 

۹

·      کانت مخالف این امر نیست که شناخت با تجربه همراه است و به واسطه حواس پدید می آید.

 

۱۰

·      اما او نظریه ای را مطرح می سازد که بنا بر آن، باید به هر شناختی گشتاور منطقی و یا ترانسندنتال یعنی اپریوریکی تعلق داشته باشد:

·      جنبه صوری (فرمال) در هیئت فرم های مشاهده محض و مفاهیم فهم محض مواد شناخت حاصل از تجربه را به شناخت واقعی و علمی، یعنی به شناخت حاوی اعتبار عام و ضرور (یعنی نه فقط معتبر در موردی منفرد) مبدل می سازد.

 

۱۱

·      شناخت اپریوری به «یقین بی چون و چرا» منجر می شود.

·      یعنی «خود، ضرورت مطلق است» و «بر هیچ مبنای تجربی استوار نمی شود» و لذا «محصول محض عقل است، علاوه بر این اما کاملا سنته تیکی (ترکیبی) است!»

·      (کانت، پاراگراف ۶)

 

پایان